Ο κόσμος του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ είναι γεμάτος λέξεις, παιχνίδια νου, αισθήματα που γεννιούνται μέσα από τον λόγο και την αποχή – και το Έρωτος Έργα Έωλα, ένα από τα πιο λόγια και πνευματώδη έργα του, αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική του απόπειρα να μιλήσει για την επιθυμία, τη ματαιότητα και τη μεταμόρφωση. Στο επίκεντρο της φετινής θεατρικής σεζόν, η νέα σκηνοθετική προσέγγιση του Αριστείδη Λαυρέντζου -με την θεατρική ομάδας ΘΕΣΠΙΣ-, ο οποίος ανεβάζει στη σκηνή, μεταξύ άλλων, τρεις ταλαντούχους ηθοποιούς που αναλαμβάνουν κεντρικούς ρόλους σε μια παράσταση όπου η γλώσσα γίνεται σπαθί και οι σιωπές γεμίζουν από αμφιβολία και χιούμορ.
Με αφορμή την επερχόμενη πρεμιέρα, συνομιλήσαμε με τους τρεις ηθοποιούς της θεατρικής παραγωγής, την Μαρία Μερκούρη τον Γιώργη Καταλαγαριανάκη και τον Αντώνη Καστρισσιανάκη, από τους οποίους ζητήσαμε να μοιραστούν τις σκέψεις τους γύρω από το έργο, τη σχέση τους με τον ρόλο που ενσαρκώνουν αλλά και την εμπειρία τους από τις πρόβες. Τι σημαίνει να ερμηνεύεις σήμερα έναν χαρακτήρα γραμμένο τον 16ο αιώνα; Ποια είναι η πρόκληση πίσω από τις στιλιστικές και εκφραστικές απαιτήσεις του Σαίξπηρ; Και πώς μεταφράζεται το πνεύμα του έργου στο σήμερα, σε μια εποχή όπου ο έρωτας, η δέσμευση και η αναβολή έχουν άλλη βαρύτητα;
Αυτές και άλλες ερωτήσεις αποτέλεσαν την αφετηρία για μια ουσιαστική, ανθρώπινη συζήτηση γεμάτη χιούμορ, σκέψη και θεατρική αγάπη.
Μαρία Μερκούρη: «Το να συνεργαστώ με τον θεατράνθρωπο Αριστείδη Λαυρέντζο είναι μια εμπειρία και ένα σχολείο από μόνο του»
Έχοντας υπηρετήσει και διαπρέψει στο άθλημα του ταε-κβον-ντο, αποφάσισα σε αυτή την καμπή της ζωής μου, ότι ήθελα μια καινούργια πρόκληση, έναν καινούργιο στόχο, κάτι που δεν θα μου περνούσε ποτέ από το μυαλό μου πριν ότι θα μπορούσα να κάνω, και ήταν τελείως έξω από τον χαρακτήρα και τις σκέψεις μου.
Η πρόσκληση να συμμετάσχω στη θεατρική ομάδα ΘΕΣΠΙΣ ήρθε από κοινούς φίλους, που τους είχα δει σε παλαιότερες παραστάσεις και τους είχα θαυμάσει, να μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια μου σε ηθοποιούς κλάσης…
Έτσι ξεκίνησα πέρυσι με τη «Λυσιστράτη», δειλά, με τον ρόλο της Σπαρτιάτισσας Λαμπιτώς, και στη συνέχεια προστέθηκαν κι άλλοι…
H Μαρία Μερκούρη από την παράσταση της Λυσιστράτης (2024)
Για έναν αθλητή, η δοκιμασία του να εκτίθεται έχει ξεπεραστεί από τα πρώτα στάδια του πρωταθλητισμού. Το να μπορώ να συγκεντρώνομαι και να εκτελώ είναι προνόμιο που σου χαρίζουν οι πολεμικές τέχνες, έτσι δεν βρήκα την πρόκληση του θεατρικού σανιδιού δύσκολη.
Επιπλέον, συνεργάστηκα με ανθρώπους με μεγάλη εμπειρία και γνώσεις στο αντικείμενο, με μεράκι, κέφι και θέληση να μοιραστούν αυτές τις γνώσεις και να μυήσουν εμάς τους νέους στον μαγικό αυτόν χώρο που λέγεται Θέατρο.
Το να συνεργαστώ με τον θεατράνθρωπο Αριστείδη Λαυρέντζο είναι μια εμπειρία και ένα σχολείο από μόνο του, αφού το ταλέντο του και οι γνώσεις του δεν περιορίζονται σε μία κατηγορία — αυτή του μεταφραστή ή του σκηνοθέτη — αλλά θεωρώ ότι, με όλη αυτή την εξαιρετική δουλειά που κάνει, είναι μια θεατρική κατηγορία από μόνος του.
Φέτος, έχω την ευθύνη του ρόλου της πριγκίπισσας στο θεατρικό έργο του Σαίξπηρ «Έρωτος Έργα Έωλα», ένα έργο όχι και τόσο γνωστό του συγγραφέα, αλλά που περιέχει όλο του το μεγαλείο.
Είναι ένα έργο εποχής, ένα παιχνίδι μεταξύ ανδρών και γυναικών, με όλον τον ρομαντισμό και την αθωότητα του φλερτ εκείνης της εποχής, με στίχους υπέροχους από την πένα του Σαίξπηρ και την καταπληκτική μετάφραση στα ελληνικά του κυρίου Λαυρέντζου.
Θα προσπαθήσουμε, οι συνάδελφοί μου και εγώ, να σας μεταφέρουμε το πνεύμα εκείνης της εποχής, να σας ταξιδέψουμε πίσω, εκεί στο 1590, να σας θαμπώσουμε με τα όμορφα σκηνικά και κουστούμια της κυρίας Άντας Σωτηροπούλου και, τέλος, να σας μεταδώσουμε όλη αυτή τη μαγική ενέργεια χαράς που μπορεί να προσφέρει μια ωραία παράσταση.
Γιώργης Καταλαγαριανάκης: «Η συνοχή της ομάδας, η προσπάθεια των ηθοποιών να ερμηνεύσουν ένα τόσο δύσκολο και πολυπρόσωπο έργο σε πίεση χρόνου, είναι αξιοθαύμαστες»
Η κωμωδία αυτή του Σαίξπηρ μας μεταφέρει στην Αγγλία του 1600. Η διεθνής διπλωματία της Ευρώπης παίζεται με όρους γάμων ηγεμόνων, με συνοικέσιο ή και έρωτα. Η επιστήμη και η γνώση αρχίζουν να εδραιώνουν τον ρόλο τους και η αυθεντία του ιερατείου αμφισβητείται.
Ο συγγραφέας αντλεί έμπνευση από γεγονότα και γνωστούς χαρακτήρες της αριστοκρατίας της εποχής χωρίς φυσικά να τους κατονομάζει. Ξεκινά με ένα ανόητο διάταγμα, όρκο, του βασιλιά Ναβάρα και των ανδρών της αυλής του να αφιερωθούν στην μελέτη απαγορεύοντας την παρουσία γυναικών. Η παρέμβαση λογικής του Μπιρόν αποτυγχάνει. Το έργο διακωμωδεί αριστοτεχνικά τον περίπλοκο, συχνά επικίνδυνο, έρωτα της ανώτερης τάξης, τον ανεπιτήδευτο έρωτα της λαϊκής, και τον στείρο έρωτα των λογίων, των στρατιωτικών και του ιερατείου, της άσκοπης γνώσης για την γνώση. Τα τρία αυτά επίπεδα εμπλέκονται, σε έναν ωκεανό ποίησης, έξυπνων αστειοτήτων, απρόσμενων λογοπαιγνίων, θεατρικών ανατροπών, ηθικών συγκρούσεων με ή χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, αλλά με αναπάντεχο τέλος.
Κλειδί στην υπόθεση, κινητήρας του έργου, είναι ο ρόλος του Μπουαγιέ. Έμπιστος του βασιλιά πατέρα της Πριγκίπισσας, κρατικός διπλωμάτης, εύστροφος, πανέξυπνος, προνοητικός, προξενητής, αγαπημένος συνοδός και φύλακας των γυναικών, αλλά και άξεστος, αδίστακτος όταν χρειαστεί, δεν αφήνει τίποτε να υποθηκεύσει το μέλλον καμιάς από τις γυναίκες που συνοδεύει. Οτιδήποτε συμβεί θα γίνει με τους δικούς του όρους. Κύριος βοηθός του η μοιραία μαυρομάτα Ροζαλίν, ο αντίστοιχος θηλυκός χαρακτήρας σε άψογο συναγωνισμό και συνεργασία. Μαζί θα κατατροπώσουν το βαρύ πυροβολικό του Ναβάρα, τον Μπιρόν, με τις γυναίκες να παίρνουν αποφασιστικά την θέση που τους αξίζει.
Η έμμετρη μετάφραση του σκηνοθέτη και η ήπια προσαρμογή στις δυνατότητες της ομάδας, τα κουστούμια και η μουσική, και η αντιμετώπιση αντιξοοτήτων αξίζουν τον έπαινο. Επίσης η συνοχή της ομάδας, η προσπάθεια των ηθοποιών να ερμηνεύσουν ένα τόσο δύσκολο και πολυπρόσωπο έργο σε πίεση χρόνου, είναι αξιοθαύμαστες.
Αντίστοιχη θα είναι η απόλαυση του θεατή κάτι που ισχύει για κάθε έργο του κλασσικού ρεπερτορίου.
Αντώνης Καστρισιανάκης: «Να παίζεις Shakespeare, μάλιστα το Love’s Labour’s Lost, είναι επικίνδυνη υπόθεση για ερασιτέχνες και ακόμη πιο επικίνδυνο σε μετάφραση στα ελληνικά.»
Ένας κίνδυνος είναι να μην αντιδράσει το κοινό όπως λέει η Πριγκίπισσα στην 5η πράξη: «Τα έργα αρέσουν πιο πολύ όταν δεν ξέρουν [οι ηθοποιοί] πώς να παίξουν.» Ελπίζουμε, ότι δε θα αποδειχτούμε υπερβολικά έωλοι, αίολοι και επιπόλαιοι, αναλαμβάνοντας το ρίσκο να ανεβάσουμε αυτό το έργο.
Τα υπονοούμενα και οι διφορούμενες εκφράσεις δίνουν και παίρνουν από την αρχή μέχρι το τέλος στη σαιξπηρική γλώσσα. Η μετάφρασή τους είναι συχνά εξαιρετικά δύσκολη. Αυτό ισχύει και για τη νέα απόδοση του αγγλικού τίτλου στα ελληνικά, «Έρωτα Έργα Έωλα», που επιχειρεί ο Αριστείδης Λαυρέντζος. Ταιριάζει, νομίζω, γιατί εκφράζει, επίσης διφορούμενα, την εξεζητημένη συχνά και πάντως άστατη, πλευρά των λόγων και έργων που εκτυλίσσονται και διακωμωδούνται.
Η κωμωδία, πέρα από τις πάμπολλες και διάσπαρτες κωμικές εκφράσεις, συνίσταται κυρίως στις αποκλίσεις που υπάρχουν ανάμεσα στα λόγια και στα έργα των κύριων ανδρικών χαρακτήρων. Η αποτυχία τους δεν είναι τόσο ότι γρήγορα υποχωρούν στο πάθος του έρωτα, από το οποίο υποτίθεται ότι επεδίωξαν ορκιζόμενοι να αποδεσμευτούν. Αποτυγχάνουν γιατί συστηματικά εξιδανικεύουν και έτσι υποσκάπτουν τον έρωτα. Προτιμούν – και στην πράξη – το θέατρο, την ερωτική παράσταση-κωμωδία. Οι ‘αγαπημένες’ τους είναι θεωρητικές υπάρξεις αντικείμενα του πόθου τους μάλλον παρά εντασσόμενες στην ύπαρξη και ζωή τους. Χωρίς οίκτο, τελικά, ο Σαίξπηρ τους προσγειώνει καλά όλους στην αδήριτη ανάγκη, δηλαδή στους όρους έμπρακτης αγάπης, που, αν δεν ακολουθήσουν, δε θα μπορούν να γνωρίζουν τον έρωτα, να τον μοιράζονται και να τον αναπτύσσουν.
Ο ρόλος του Σπόρου (Moth), του ανήλικου νεαρού χαρακτήρα που καλούμαι να μιμηθώ, εντάσσεται στη σαιξπηρική αυτή λογική. Ο Σπόρος είναι ένας συστηματικός αμφισβητίας. Παίζει με τις έννοιες των λέξεων. Γελοιοποιεί την έπαρση και την ύβρη. Αναγνωρίζει και δε διστάζει να φωνάξει τη γύμνια του Βασιλιά.»
Πληροφορίες για την παράσταση, εδώ
Photos: Αλεξ. Μιχαηλίδης / Newsville.be