Το πολιτιστικό τοπίο των μουσείων της Φλάνδρας μπαίνει σε φάση ριζικού επανασχεδιασμού, με στόχο την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας και τη συνεργασία μεταξύ των θεσμών, όπως ανακοίνωσε τη Δευτέρα η υπουργός Πολιτισμού Caroline Gennez.
Στο πλαίσιο αυτής της μεταρρύθμισης, το S.M.A.K. στη Γάνδη θα μετατραπεί σε Φλαμανδικό Μουσείο Σύγχρονης και Σύγχρονης Τέχνης, αναλαμβάνοντας τη συλλογή του μουσείου M HKA της Αμβέρσας. Το ίδιο το M HKA θα μετατραπεί σε κέντρο τεχνών, με χώρους για εκθέσεις, στούντιο, καλλιτεχνικές κατοικίες και εργαστήρια.
Η απόφαση αυτή ήρθε λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση της φλαμανδικής κυβέρνησης ότι ακυρώνει τη χρηματοδότηση ύψους 130 εκατομμυρίων ευρώ για την ανέγερση νέου κτιρίου του M HKA. Το ποσό που απελευθερώνεται θα αξιοποιηθεί εν μέρει για τη χρηματοδότηση της συνολικής μεταρρύθμισης του μουσειακού τοπίου, που βασίζεται σε πρόσφατη αξιολόγηση.
Σύμφωνα με την Gennez, η αξιολόγηση αποκάλυψε ότι το μουσειακό σύστημα της Φλάνδρας είναι κατακερματισμένο και ότι οι φορείς του κινδυνεύουν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Όπως δήλωσε:
«Τα φλαμανδικά μουσεία μπορούν να είναι περήφανα για τις συλλογές τους. Όμως για να αξιοποιήσουμε καλύτερα αυτόν τον πλούτο και να πετύχουμε την κλιμάκωση και τη διεθνοποίηση που επιδιώκουμε, χρειάζεται μεγαλύτερη συνεργασία.»
Σήμερα, το φλαμανδικό δίκτυο περιλαμβάνει το KMSKA και το M HKA στην Αμβέρσα, το Mu.ZEE στην Οστάνδη, καθώς και το Κάστρο Gaasbeek και το Μουσείο Roger Raveel. Η μεταρρύθμιση, που θα ξεκινήσει το 2026 και θα ολοκληρωθεί το 2028, στοχεύει να φέρει τα ιδρύματα αυτά πιο κοντά μέσω συνεργατικών “συστάδων”.
Τρεις συστάδες – τρεις πυλώνες
Η νέα δομή χωρίζεται σε τρεις θεματικές συστάδες, καθεμία με ένα “φάρο” αναφοράς:
-
Η συστάδα των “καλών τεχνών” θα έχει στο επίκεντρο το Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών της Αμβέρσας (KMSKA), το οποίο θα συνεργάζεται στενότερα με το Μουσείο Hof van Busleyden στη Μαλίν και το Κάστρο Gaasbeek.
-
Στον τομέα της “σύγχρονης και επίκαιρης τέχνης”, το S.M.A.K. στη Γάνδη θα αποτελέσει τον κεντρικό φάρο. Το μουσείο θα αναβαθμιστεί σε φλαμανδικό θεσμό και θα αναλάβει τη συλλογή και τη λειτουργία του M HKA, το οποίο θα μεταφέρει μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων του στη Γάνδη. Παράλληλα, θα ξεκινήσει η ανακαίνιση και επέκταση των υποδομών του S.M.A.K.
-
Η τρίτη συστάδα, με τίτλο “Μοντέρνα τέχνη και Βέλγοι δάσκαλοι”, θα έχει σημείο αναφοράς το Mu.ZEE στην Οστάνδη, το οποίο ήδη συνεργάζεται με το Peiremuzee στο Knokke και το Μουσείο Permeke στο Jabbeke. Σε αυτή τη συνεργασία θα προστεθούν το Μουσείο Roger Raveel στο Zulte και το FeliX Art+Eco Museum στο Drogenbos.
Το M HKA αλλάζει ρόλο
Η υπουργός Gennez εξήγησε ότι το M HKA «αντιμετωπίζει εδώ και καιρό δυσκολίες ως μουσείο», όπως επιβεβαιώνει και η πρόσφατη αξιολόγηση. Για τον λόγο αυτό, ο χώρος του θα μετατραπεί σε κέντρο τεχνών, με ανοιχτό προσανατολισμό προς τη δημιουργία και τον πειραματισμό:
«Θα είναι ένα μέρος όπου Βέλγοι και διεθνείς καλλιτέχνες από όλες τις πειθαρχίες θα μπορούν να έρθουν για να πειραματιστούν και να δημιουργήσουν,» δήλωσε η Gennez.
Une grande réforme pour renforcer l’attrait international des musées flamands
Le gouvernement flamand redessine son paysage muséal : le S.M.A.K. devient musée national d’art contemporain, tandis que le M HKA se transforme en centre d’art.
Le paysage muséal flamand s’apprête à vivre une transformation majeure, visant à renforcer la coopération entre institutions et à accroître leur rayonnement international, a annoncé lundi la ministre de la Culture Caroline Gennez.
Le S.M.A.K. de Gand deviendra le Musée flamand d’art contemporain et actuel, reprenant la collection du M HKA d’Anvers. Ce dernier sera reconverti en centre d’art, comprenant des espaces d’exposition, des ateliers, des résidences et des lieux de création.
Cette annonce fait suite à la décision du gouvernement flamand, la semaine dernière, de supprimer la subvention de 130 millions d’euros destinée à la construction d’un nouveau bâtiment pour le M HKA. Les fonds ainsi libérés serviront à financer la réforme d’ensemble du secteur muséal, fondée sur une récente évaluation.
Selon Caroline Gennez, cette évaluation a révélé un paysage muséal fragmenté, où les institutions « risquent de se faire concurrence entre elles ».
« Les musées flamands peuvent être fiers de leurs collections. Mais pour tirer pleinement parti de ce patrimoine et atteindre nos ambitions d’expansion et d’internationalisation, une coopération plus étroite est indispensable », a-t-elle déclaré.
Parmi les musées concernés figurent le KMSKA et le M HKA à Anvers, le Mu.ZEE à Ostende, ainsi que le château de Gaasbeek et le musée Roger Raveel. La réforme débutera en 2026 et devrait s’achever en 2028.
Trois pôles structurants
Concrètement, la réforme s’articulera autour de trois pôles, chacun avec un musée phare :
-
Le pôle des “beaux-arts” sera centré sur le Musée royal des Beaux-Arts d’Anvers (KMSKA), en collaboration avec le musée Hof van Busleyden de Malines et le château de Gaasbeek.
-
Le pôle des “arts contemporains et actuels” aura pour phare le S.M.A.K. de Gand, qui deviendra une institution flamande à part entière. Il accueillera la collection et les activités du M HKA, tout en bénéficiant d’un projet de rénovation et d’agrandissement.
-
Enfin, le pôle dédié à la “modernité et aux maîtres belges” prendra appui sur le Mu.ZEE à Ostende, déjà lié au Peiremuzee de Knokke et au musée Permeke de Jabbeke. S’y ajouteront désormais le musée Roger Raveel à Zulte et le FeliX Art+Eco Museum à Drogenbos.
Le M HKA devient centre d’art
La ministre Gennez a reconnu que le M HKA « avait du mal à se positionner en tant que musée », selon les conclusions du rapport d’évaluation. Il sera donc reconverti en centre d’art pluridisciplinaire :
« Ce sera un lieu ouvert où les artistes belges et internationaux, toutes disciplines confondues, pourront venir expérimenter et créer », a-t-elle précisé.