Σήμερα το πρωί (Τρίτη 6 Μαΐου) άρχισαν οι εργασίες της δωδέκατης και τελευταίας συνάντησης των καρδιναλίων, πριν από την αυριανή έναρξη του κονκλαβίου. Οι περισσότεροι καρδινάλιοι δεν έκαναν δηλώσεις στους δημοσιογράφους και δεν προσήλθαν στην αίθουσα της συνεδρίασης πεζή, όπως τις περασμένες ημέρες, αλλά με αυτοκίνητα.
Στις 7 Μαΐου, οι 133 καρδινάλιοι εκλέκτορες θα κλειδωθούν μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα για να εκλέξουν τον επόμενο Πάπα. Η απομόνωσή τους ξεκινά με τον βροντή του κλεισίματος των θυρών — μια συμβολική, ιερή τελετή.
Ας δούμε βήμα-βήμα την διαδικασία αυτή, που με τους αυστηρούς κανόνες που την διέπουν, σκεπάζεται από μια άκρα μυστικότητα.
Καταρχάς, τι σημαίνει Κονκλάβιο;
H λέξη προέρχεται από τη λατινική conclave, σύνθετη των λέξεων con + clavis (κλειδί), που κατ” επέκταση σημαίνει το δωμάτιο που μπορεί να κλειδωθεί. Η σημασία, λοιπόν, έχει πλέον επεκταθεί, σημαίνοντας το ίδιο το Συμβούλιο των Καρδιναλίων (όχι μόνο τον χώρο, δηλαδή).
Αφού οι καρδινάλιοι δώσουν τον όρκο μυστικότητας, ο Αρχηγός των Παπικών Λειτουργικών Τελετών, Ντιέγκο Ραβέλι (Diego Ravelli), θα εκφωνήσει την επίσημη εντολή: Extra omnes! — «Όλοι έξω!»
Μόνο οι καρδινάλιοι εκλέκτορες θα παραμείνουν. Από τότε και στο εξής, επικρατεί απόλυτη σιωπή, αφού η παραμικρή παραβίαση του όρκου, οδηγεί σε αυτόματο αφορισμό — μία από τις πιο αυστηρές ποινές στο Κανονικό Δίκαιο.
Μόλις εισέλθουν, οι νόμοι του Κονκλαβίου πρέπει να τηρούνται με απόλυτη αυστηρότητα. Η επαφή με τον έξω κόσμο απαγορεύεται αυστηρά. Μόνο σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης υγείας — επιβεβαιωμένες από επιτροπή τεσσάρων καρδιναλίων — επιτρέπουν περιορισμένες εξαιρέσεις.
Όλη αυτή η διαδικασία διέπεται από το Αποστολικό Σύνταγμα Universi Dominici Gregis, που εκδόθηκε από τον Άγιο Ιωάννη Παύλο Β” το 1996 και τροποποιήθηκε από τον Βενέδικτο ΙΣΤ” το 2013. Αυτό το έγγραφο περιγράφει λεπτομερώς την εκλογική διαδικασία και περιλαμβάνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο αφιερωμένο στην υποχρέωση μυστικότητας — όχι ονόματα, όχι συζητήσεις, όχι διαρροές.
Απαγορεύεται στους καρδινάλιους να κοινοποιούν καταμετρήσεις ψήφων, ηγετικά ονόματα ή ακόμη και άτυπες συνομιλίες που σχετίζονται με το κονκλάβιο.
Η σιωπή και η μυστικότητα είναι δεσμευτικές, και η Καπέλα Σιξτίνα μετατρέπεται σε ζώνη υψίστης ασφαλείας
Απαγορεύονται όλες οι μορφές επικοινωνίας — όχι τηλέφωνα, υπολογιστές, tablet, επιστολές, τηλεόραση, ραδιόφωνο ή εφημερίδες. Οι καρδινάλιοι δεν επιτρέπεται καν να φέρουν ατομικά σημειώσεις, ημερολόγια ή μη ευλαβικά βιβλία. Επιτρέπονται μόνο θρησκευτικά αντικείμενα — όπως βραχιόλια ή κομποσχοίνια
Πριν ξεκινήσει το κονκλάβιο, οι τεχνικοί του Βατικανού σαρώνουν το παρεκκλήσι και τα παρακείμενα δωμάτια για τυχόν συσκευές εγγραφής ή μετάδοσης, κρυφά μικρόφωνα ή εργαλεία επιτήρησης.
Στην είσοδο, το προσωπικό του Βατικανού επιθεωρεί διακριτικά κάθε καρδινάλιο για να βεβαιωθεί ότι δεν εισέρχονται απαγορευμένα αντικείμενα.
Για να διασφαλιστεί η πλήρης ψηφιακή απομόνωση, οι παρεμβολείς μπλοκάρουν όλα τα σήματα κινητής τηλεφωνίας, ενεργοποιούνται ασπίδες κατά των drone και τοποθετούνται μεμβράνες παραθύρων για την αποτροπή οπτικής ή ηχητικής κατασκοπείας. Ειδικότερα, όπως ανακοίνωσε χθες Δευτέρα το Βατικανό, θα απενεργοποιηθεί το σήμα όλων των παρόχων κινητής τηλεφωνίας εντός της επικράτειας του Βατικανού από τις 3 το μεσημέρι (τοπική ώρα) της 7ης Μαΐου. Η τηλεφωνική επικοινωνία «θα αποκατασταθεί μόνο μετά την ανακοίνωση της εκλογής του νέου ποντίφικα», αναφέρει η δήλωση. Ο εκπρόσωπος του Βατικανού Ματέο Μπρούνι (Matteo Bruni) διευκρίνισε σε εκπροσώπους Τύπου πως η διακοπή των τηλεφωνικών επικοινωνιών δεν θα επηρεάσει την πλατεία του Αγίου Πέτρου.
Λαμβάνοντας υπόψη πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος από το τελευταίο κονκλάβιο το 2013, η Καπέλα Σιξτίνα έχει πλέον μετατραπεί σε ένα πραγματικό καταφύγιο, εξοπλισμένο με τα πιο προηγμένα συστήματα κυβερνοασφάλειας. Ειδικοί έχουν επίσης πραγματοποιήσει σαρώσεις για την ανίχνευση μικροκαμερών ή εργαλείων παρακολούθησης — το κονκλάβιο μετατρέπεται σε ένα πραγματικό φρούριο σιωπής.
Μόνο μία εξαίρεση: οι επίσημες κάμερες του Βατικανού επιτρέπεται να κινηματογραφούν τις στιγμές έναρξης, συμπεριλαμβανομένου του όρκου. Δεν επιτρέπονται ωστόσο εικόνες πέρα από αυτό το σημείο.
Ποιος άλλος μπορεί να είναι παρών; Μόνο οι καρδινάλιοι εκλέκτορες μπορούν να ψηφίσουν
Το ιατρικό προσωπικό ή το απαραίτητο προσωπικό μπορεί να εισέλθει για λίγο (μόνο σε σοβαρές και επείγουσες περιπτώσεις) — αλλά πρέπει επίσης να τηρεί απόλυτη μυστικότητα. Η παραβίαση των κανόνων του κονκλαβίου οδηγεί σε αφορισμό latae sententiae — που επιβάλλεται αυτόματα και είναι εξαιρετικά σοβαρή.
Τι μπορούν λοιπόν να φέρουν μαζί τους οι καρδινάλιοι;
Μαζί με τα θρησκευτικά κείμενα και τα κομποσχοίνια, επιτρέπονται απαραίτητα προσωπικά αντικείμενα: γυαλιά, ακουστικά βαρηκοΐας, μπαστούνια βάδισης. Επιτρέπονται επίσης τα απαραίτητα φάρμακα, εφόσον η χρήση τους έχει εγκριθεί για λόγους υγείας πριν από την έναρξη του κονκλαβίου.
Μπορούν να φέρουν νερό στην Καπέλα Σιξτίνα;
Ναι, αλλά με περιορισμούς. Μόνο μη ανθρακούχο νερό: Επιτρέπεται για την αποφυγή αφυδάτωσης κατά τη διάρκεια των μεγάλων συνεδριών ψηφοφορίας, οι οποίες μπορούν να διαρκέσουν ώρες.
Τι γίνεται με το φαγητό;
Απαγορεύεται αυστηρά. Ακόμα και αιτήματα για μικρές καραμέλες για να βοηθήσουν με το σάκχαρο στο αίμα έχουν απορριφθεί. Ο κανόνας είναι απολύτως σαφής: απαγορεύεται το φαγητό μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα.
Καθώς ο κόσμος παρακολουθεί και περιμένει τον λευκό καπνό, οι καρδινάλιοι μένουν μόνοι στην προσευχή, τη σιωπή και τη διάκριση — αναζητώντας θεϊκή καθοδήγηση για τον επόμενο ποιμένα της Εκκλησίας.
Η διαδικασία της ψηφοφορίας
Η ψήφος είναι μυστική και γραπτή, και η διαδικασία ακολουθείται με μεγάλη ακρίβεια: Την πρώτη ημέρα της ψηφοφορίας μπορεί να υπάρξει μία ψηφοφορία, η οποία θα λάβει χώρα το απόγευμα. Από τη δεύτερη ημέρα και έπειτα, γίνονται δύο ψηφοφορίες το πρωί και δύο το απόγευμα, δηλαδή τέσσερις καθημερινά.
Κάθε καρδινάλιος γράφει το όνομα του υποψηφίου σε ένα ειδικό χαρτί (scheda). Το πλησιάζει στην Αγία Τράπεζα και το τοποθετεί σε ένα κύπελλο (δέοντος με προσευχή). Υπάρχει σειρά προσέλευσης με βάση τη σειρά πρωτοκαθεδρίας ή ηλικίας, αλλά όχι κατ’ ανάγκη αυστηρή ιεραρχική ταξινόμηση.
Καταμέτρηση:
Οι ψήφοι καταμετρώνται από τρεις εκλεγμένους καρδιναλίους (scrutatores). Οι ψήφοι διαβάζονται φωναχτά και καταγράφονται.
Για την εκλογή Πάπα απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων των παρόντων εκλεκτόρων (π.χ., με τις τωρινές συνθήκες που είναι 133, χρειάζονται 89 ψήφοι).
Τι γίνεται σε περίπτωση ισοβαθμίας;
Αν υπάρξει ισοβαθμία και κανείς δεν συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία, τότε οι ψήφοι καίγονται και η διαδικασία συνεχίζεται σε επόμενο γύρο. Εάν δύο υποψήφιοι ισοβαθμήσουν στην κορυφή, δεν εκλέγεται κανείς∙ η ισοβαθμία θεωρείται ατελέσφορη.
Ανάδειξη του Πάπα
Μόλις ένας καρδινάλιος συγκεντρώσει τα 2/3 των ψήφων, τότε ο Καρδινάλιος Διάκονος ρωτά τον εκλεγέντα: «Δέχεσαι την εκλογή σου;»
και αν απαντήσει καταφατικά, τον ρωτούν: «Με ποιο όνομα επιθυμείς να γνωρίζεσαι ως Πάπας;»
Μετά, ο νέος Πάπας ετοιμάζεται και παρουσιάζεται στον λαό με την περίφημη φράση: Habemus Papam! («Έχουμε Πάπα!»)
Ο Καπνός της Καπέλα Σιξτίνα
Μαύρος καπνός (fumata nera): δεν εξελέγη Πάπας.
Λευκός καπνός (fumata bianca): επιτυχής εκλογή.
Ο καπνός παράγεται από την καύση των ψηφοδελτίων με χημικά που δίνουν το αντίστοιχο χρώμα.
Για εμάς τους έξωθεν παρατηρητές, λοιπόν, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε, με τα μάτια στραμμένα στο Βατικανό.