Η UNESCO ανακοίνωσε την ένταξη 26 νέων περιοχών βιόσφαιρας σε 21 χώρες, σηματοδοτώντας τη μεγαλύτερη ετήσια επέκταση του παγκόσμιου δικτύου εδώ και δύο δεκαετίες. Η απόφαση παρουσιάστηκε στο 5ο Παγκόσμιο Συνέδριο Βιόσφαιρας στην Χανγκζού της Κίνας και ανεβάζει τον συνολικό αριθμό σε 785 περιοχές σε 142 χώρες. Συνολικά, αυτές οι ζώνες προστατεύουν πάνω από 8 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, έκταση αντίστοιχη με την Αυστραλία.
Η διεύρυνση αυτή ενισχύει ένα μοντέλο διαχείρισης που δεν αφορά μόνο την προστασία εύθραυστων οικοσυστημάτων, αλλά και τη βιώσιμη ανάπτυξη για σχεδόν 300 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν σε αυτές τις περιοχές. Από το 2018, το δίκτυο της UNESCO έχει αυξηθεί κατά 142 νέες περιοχές, προσθέτοντας ένα εκατομμύριο τετραγωνικά χιλιόμετρα προστατευμένων φυσικών τοπίων.
Η Γενική Διευθύντρια της UNESCO, Οντρέ Αζουλέ, χαρακτήρισε τη φετινή εξέλιξη «ορόσημο», σημειώνοντας ότι το δίκτυο πλέον καλύπτει το 5% του πλανήτη. «Σε αυτές τις περιοχές, καθημερινά δοκιμάζονται νέοι τρόποι συνύπαρξης της φύσης με τη βιώσιμη ανάπτυξη», τόνισε. Η UNESCO έχει καλέσει όλα τα κράτη-μέλη της να έχουν τουλάχιστον μία περιοχή βιόσφαιρας έως το 2035, υπογραμμίζοντας τον ρόλο τους ως «ζωντανών εργαστηρίων» απέναντι στις περιβαλλοντικές προκλήσεις.
Η φετινή λίστα ξεχωρίζει και για το γεωγραφικό της εύρος, καθώς έξι χώρες απέκτησαν για πρώτη φορά τέτοια αναγνώριση: η Αγκόλα, το Τζιμπουτί, η Ισημερινή Γουινέα, η Ισλανδία, το Ομάν και το Τατζικιστάν. Στην Αγκόλα, η Περιοχή Βιόσφαιρας Quiçama εκτείνεται σε 206 χιλιόμετρα ακτογραμμής με σαβάνες, δάση και εκβολές ποταμών, φιλοξενώντας ελέφαντες, θαλάσσιες χελώνες και εκατοντάδες είδη πτηνών. Στην Ισλανδία, η περιοχή Snæfellsnes περιλαμβάνει ηφαίστεια, παγετώνες και λιβάδια, στηρίζοντας παράλληλα μια κοινότητα 4.000 κατοίκων που ζουν από την αλιεία, την κτηνοτροφία και τον τουρισμό.
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στο Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, όπου πλέον όλη η επικράτεια αναγνωρίζεται ως περιοχή βιόσφαιρας — πρωτοφανές γεγονός στην ιστορία της UNESCO.
Στον κατάλογο των περιοχών με ξεχωριστή περιβαλλοντική και πολιτιστική αξία εντάσσεται και η Ελλάδα, με το «Mount Parnon – Cape Maleas Biosphere Reserve». Η περιοχή, που αναγνωρίστηκε ως Απόθεμα Βιόσφαιρας της UNESCO, εκτείνεται από τον ορεινό όγκο του Πάρνωνα έως το ακρωτήριο Μαλέας, περιλαμβάνοντας μοναδικά οικοσυστήματα, πλούσια βιοποικιλότητα και παραδοσιακούς οικισμούς. Το φυσικό τοπίο συνδυάζεται με πολιτιστικά στοιχεία αιώνων, αναδεικνύοντας την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης και αποτελώντας ταυτόχρονα πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης για ολόκληρη την περιοχή.
Από το 1971, το Πρόγραμμα «Άνθρωπος και Βιόσφαιρα» της UNESCO προωθεί ένα μοντέλο συνύπαρξης ανθρώπινης δραστηριότητας και περιβαλλοντικής διαχείρισης. Μέσα από συνεργασίες επιστημόνων, πολιτικών και τοπικών κοινοτήτων, οι περιοχές βιόσφαιρας επιδιώκουν να ισορροπήσουν την προστασία της βιοποικιλότητας με τις κοινωνικοοικονομικές ανάγκες.
Παραδείγματα επιτυχημένων δράσεων βρίσκουμε στις Φιλιππίνες, όπου αποκαταστάθηκαν κοραλλιογενείς ύφαλοι με τη συμμετοχή ντόπιων ψαράδων, ή στη Νότια Αμερική, όπου το πρόγραμμα Amazonia Project δημιούργησε πράσινες θέσεις εργασίας σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες και τον ιδιωτικό τομέα.
Οι περιοχές βιόσφαιρας βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής αλλαγής, καθώς πάνω από το 60% έχουν ήδη πληγεί από ακραία καιρικά φαινόμενα. Με εργαλεία όπως οι δορυφορικές εικόνες και η ψηφιοποίηση ιστορικών δεδομένων, η UNESCO αναπτύσσει νέες στρατηγικές προσαρμογής.
Η νέα επέκταση έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή: η διεθνής κοινότητα έχει δεσμευτεί, στο πλαίσιο της Συμφωνίας Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ, να προστατεύσει το 30% της γης και της θάλασσας μέχρι το 2030. Οι περιοχές βιόσφαιρας θα έχουν καθοριστικό ρόλο σε αυτόν τον στόχο.
L’UNESCO désigne 26 nouvelles réserves de biosphère – La plus grande expansion depuis 20 ans
785 sites répartis dans 142 pays protègent désormais plus de 8 millions de km² de terres et de mers
L’UNESCO a annoncé la désignation de 26 nouvelles réserves de biosphère dans 21 pays, marquant la plus importante expansion annuelle de son réseau mondial depuis deux décennies. La décision, présentée lors du 5ᵉ Congrès mondial des réserves de biosphère à Hangzhou, en Chine, porte le total à 785 sites dans 142 pays. Ensemble, ces zones couvrent plus de 8 millions de km², soit une superficie équivalente à l’Australie.
Cette extension renforce un modèle de gestion qui ne vise pas seulement à protéger des écosystèmes fragiles, mais aussi à promouvoir des moyens de subsistance durables pour près de 300 millions de personnes. Depuis 2018, le réseau mondial a accueilli 142 nouveaux sites, ajoutant un million de km² d’espaces naturels protégés.
Audrey Azoulay, Directrice générale de l’UNESCO, a qualifié cette étape de « jalon majeur », soulignant que le réseau couvre désormais 5 % de la planète. «Dans ces réserves, de nouvelles façons de concilier protection de la nature et développement durable voient le jour chaque jour», a-t-elle déclaré. L’UNESCO a invité tous les États membres à établir au moins une réserve de biosphère d’ici 2035, rappelant le rôle de ces «laboratoires vivants» face aux défis environnementaux.
Cette liste se distingue également par son ampleur géographique: six pays ont obtenu leur première désignation, à savoir l’Angola, Djibouti, la Guinée équatoriale, l’Islande, Oman et le Tadjikistan. En Angola, la réserve de Quiçama s’étend sur 206 km de côtes atlantiques, comprenant savanes, forêts, estuaires et îles, et abrite éléphants, lamantins, tortues marines et plus de 200 espèces d’oiseaux. En Islande, la réserve de Snæfellsnes couvre 1.460 km² de volcans, glaciers, champs de lave et zones humides, soutenant une population de plus de 4.000 habitants vivant de la pêche, de l’élevage et du tourisme.
Le cas de São Tomé-et-Príncipe est unique: tout le territoire du pays est désormais classé en réserve de biosphère, une première dans l’histoire de l’UNESCO.
La Grèce figure également sur la carte des régions de grande valeur environnementale et culturelle, avec la «Réserve de biosphère du Mont Parnon – Cap Maléas». Ce site, reconnu par l’UNESCO comme Réserve de biosphère, s’étend du massif montagneux du Parnon jusqu’au cap Maléas. Il abrite des écosystèmes uniques, une biodiversité exceptionnelle ainsi que des villages traditionnels. Ce paysage naturel se conjugue à un patrimoine culturel séculaire, illustrant l’harmonie entre l’homme et la nature et constituant un modèle de développement durable pour l’ensemble de la région.
Depuis 1971, le Programme «L’Homme et la biosphère» de l’UNESCO développe un modèle d’intégration entre activités humaines et préservation de l’environnement. Ces réserves favorisent la coopération entre scientifiques, responsables politiques et communautés locales afin de concilier protection de la biodiversité et besoins économiques et sociaux.
Des exemples de réussite abondent. Aux Philippines, des récifs coralliens ont été restaurés grâce à une collaboration entre chercheurs et pêcheurs locaux. En Amérique du Sud, le projet Amazonia, soutenu par LVMH, a permis de créer des emplois verts en agroforesterie tout en protégeant les forêts des incendies.
Les réserves de biosphère sont en première ligne face au changement climatique: plus de 60 % d’entre elles ont déjà été touchées par des phénomènes météorologiques extrêmes. L’UNESCO s’appuie désormais sur l’imagerie satellitaire, la modélisation informatique et la numérisation des archives pour développer des stratégies d’adaptation.
Cette expansion intervient alors que la communauté internationale vise à protéger 30 % des terres et des mers d’ici 2030, dans le cadre de l’Accord mondial de Kunming-Montréal sur la biodiversité. Les réserves de biosphère joueront un rôle central dans cet objectif.