Κάποτε, το Halloween ήταν μια από τις πιο αγαπημένες γιορτές των παιδιών — και όχι μόνο. Στο κατώφλι κάθε σπιτιού χτυπούσαν μικροί «τρομοκράτες» με καπέλα, μάσκες και μακιγιάζ, ζητώντας γλυκά. Οι βιτρίνες μεταμορφώνονταν σε θεάματα τρόμου, τα καταστήματα με στολές γνώριζαν τις χρυσές τους μέρες, και ολόκληρη η πόλη βυθιζόταν για λίγο στη φαντασία. Είκοσι χρόνια μετά, όμως, η γιορτή φαίνεται να έχει χάσει τη λάμψη της. Το πνεύμα των Χριστουγέννων φτάνει όλο και νωρίτερα, και το Halloween μοιάζει να ξεθωριάζει ανάμεσά του.
Από τη μαγεία στην «καρικατούρα»
Παρότι πολλά καταστήματα συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται εμπορικά τη γιορτή, το αποτέλεσμα δείχνει συχνά φτηνό, με κυριαρχία του πλαστικού και αισθητική μαζικής παραγωγής. «Το Halloween έχει γίνει πιο “κακέκτυπο”, πιο πρόχειρο», σχολιάζει ο φιλόσοφος Damien Le Guay, συγγραφέας του Η κρυφή πλευρά του Halloween, στο France Culture. Εξηγεί ότι, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες όπου τηρείται μια πιο θεατρική και οικογενειακή παράδοση, στην Ευρώπη —και ιδίως στη Γαλλία και το Βέλγιο— η γιορτή πήρε πιο «gore» και «trash» χαρακτήρα, που δεν ταιριάζει στις τοπικές συνήθειες και προκαλεί αμηχανία.
Μια γιορτή χωρίς φως προβολέων
Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, η τηλεόραση έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση του Halloween. Ειδικά επεισόδια, θεματικά προγράμματα και αφιερώματα υπήρχαν σε όλα τα μεγάλα κανάλια. Σήμερα, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική: στο βραδινό πρόγραμμα της 31ης Οκτωβρίου, οι μεγάλες τηλεοπτικές αλυσίδες προβάλλουν σειρές και shows άσχετα με τη γιορτή. Η τηλεοπτική κάλυψη —και κατ’ επέκταση το κοινό ενδιαφέρον— έχει εξασθενήσει.
Παράλληλα, η κοινωνική στάση απέναντι στην κατανάλωση έχει αλλάξει. Παλαιότερα αγοράζαμε μαζικά γλυκά, στολές, διακοσμητικά· σήμερα, πολλοί βλέπουν στο Halloween ένα σύμβολο υπερκατανάλωσης. Σε εποχές πίεσης του εισοδήματος, οι αγορές για μια «δευτερεύουσα» γιορτή περνούν στο περιθώριο.
Το πνεύμα των Χριστουγέννων καταφθάνει πρόωρα
Ένας ακόμη λόγος για την υποχώρηση του Halloween είναι η πρώιμη «εισβολή» των Χριστουγέννων. Από τα μέσα Οκτωβρίου, πολλά καταστήματα γεμίζουν ήδη με μπάλες, γιρλάντες και advent-calendar. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η ατμόσφαιρα του Halloween δεν προλαβαίνει καν να δημιουργηθεί. Ο Σεπτέμβριος σηματοδοτεί τη μετάβαση από το καλοκαίρι στο φθινόπωρο, με καιρό ακόμα γλυκό και εκδηλώσεις σε εξωτερικούς χώρους, ενώ η περίοδος των εορτών αρχίζει ολοένα νωρίτερα. Έτσι, το Halloween μένει «παγιδευμένο» ανάμεσα στη νοσταλγία του καλοκαιριού και τον πρόωρο ενθουσιασμό των Χριστουγέννων.
Αναγέννηση μέσα από νέες μορφές
Παρόλα αυτά, η γιορτή δεν έχει πεθάνει. Αντίθετα, μεταμορφώνεται. Σε διάφορα μέρη του Βελγίου, ξεπηδούν πρωτοβουλίες που επαναπροσδιορίζουν το Halloween με πιο δημιουργικό και ήπιο χαρακτήρα. Στο Κάστρο του Γκραν Μπιγκάρ, το φεστιβάλ «Pumpkimania» εστιάζει στη μαγεία της κολοκύθας και όχι στο αίμα και τον τρόμο. Στις Βρυξέλλες, το food court Wolf διοργανώνει εργαστήρια ζωγραφικής σε κολοκύθες και κατασκευής φαναριών για παιδιά, δίνοντας στη γιορτή έναν πιο ζεστό, οικογενειακό τόνο. Παράλληλα, τα «μονοπάτια φωτός» κερδίζουν ολοένα και περισσότερο κοινό, με θεματικές που συνδυάζουν τη φαντασία και τη φύση.
Οι μάρκες, από την πλευρά τους, στρέφονται πλέον προς μια «φθινοπωρινή» αισθητική: ζεστές αποχρώσεις, αρωματικά κεριά, ροφήματα με κανέλα και κολοκύθα. Το Halloween, έτσι, γλιστρά ήρεμα προς μια πιο «feel good» εκδοχή — λιγότερο μακάβρια, περισσότερο ατμοσφαιρική. Ίσως τελικά να μη χάνει το νόημά του, αλλά να το βρίσκει ξανά, μέσα από νέους τρόπους έκφρασης που ταιριάζουν καλύτερα στην εποχή μας.