Η συντακτική ομάδα του Newsville θα ήθελε να ευχαριστήσει τον Αριστείδη Λαυρέντζο για την συνεισφορά με το σημερινό του άρθρο για την θεατρική βραδιά των 25 χρόνων του Ελληνικού Θεάτρου Βελγίου. Η βραδιά αυτή ήταν αφιερωμένη στο ιδρυτικό μέλος και επί 23 χρόνια πρόεδρο της ομογενειακής θεατρικής ομάδας, Γιώργο Ανδρονίδη.
Ο Επικήδειος του Ιάκωβου Καμπανέλλη με τον Γιώργο Ανδρονίδη
(Ελληνικό Θέατρο Βελγίου, 9 Δεκεμβρίου 2017)
Κύριε Διευθυντά,
Θα ήθελα να καταθέσω την προσωπική μου μαρτυρία για την τελευταία παράσταση του Ελληνικού Θεάτρου Βελγίου (9 Δεκεμβρίου 2017 – Δύο μονόλογοι του Ιάκωβου Καμπανέλλη: Γράμμα στον Ορέστη με την Ελένη Καξερή, και Επικήδειος με τον Γιώργο Ανδρονίδη).
Δεν θα σταθώ σήμερα στην Ελένη Καξερή, η οποία ανεβάζει συνέχεια και σταθερά την απόδοσή της από τότε που άρχισε το θέατρο εδώ και αρκετά χρόνια, και με την ίδια σοβαρότητα έπαιξε και το Γράμμα στον Ορέστη, που είναι βέβαια κομμάτι αρχαίας τραγωδίας. Της εύχομαι να συνεχίσει έτσι – και καλή θητεία στην προεδρία του Ελληνικού Θεάτρου Βελγίου!
Ούτε διεκδικώ τίτλο θεατρικού κριτικού που δεν έχω, και που ακόμα και αν είχα, θα ήμουν από δεοντολογία πολύ προσεκτικός να εκφρασθώ υπό τέτοια ιδιότητα, για να σχολιάσω συναδέλφους από τους ομολόγους μου των άλλων έξι ελληνικής έκφρασης θιάσων του Βελγίου (και ένας ο Θέσπις, τον οποίο συνδιοικώ με την Άρτεμη Χατζή και τον Χρήστο Δρούβη, ίσον επτά). Σκοπός μου λοιπόν είναι να μιλήσω όχι εγκεφαλικά αλλά με την καρδιά και το συναίσθημα, για το τι τελείως ξεχωριστό πήρα και ένιωσα από αυτή την παράσταση.
Θα αναφερθώ λοιπόν στον Γιώργο Ανδρονίδη. Ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη για όσους ήμασταν στην παράσταση, να βλέπουμε το Γιώργο να παίζει μια ολόκληρη ώρα μόνος επί σκηνής, το μονόλογο του Ιάκωβου Καμπανέλλη Επικήδειος. Ο Γιώργος έκανε την πρώτη εμφάνισή του στα θεατρικά δρώμενα των Βρυξελλών το Νοέμβριο του 1991, όπου συμπαίξαμε στην παράσταση του Ελληνικού Θεατρικού Εργαστηριού Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού, επίσης του Ιάκωβου Καμπανέλλη, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Οικονομίδη – που ήταν η πρώτη του σκηνοθεσία. Στην παράσταση αυτή, που είχε αφήσει εξαιρετικές εντυπώσεις, είχαμε και την εκλεκτή παρουσία του συγγραφέα, και επίσης σε μια φάση των προβών κάναμε και τη γνωριμία του αδελφού του Γιώργου, αείμνηστου Βάσου Ανδρονίδη, εξαίρετου ηθοποιού του θεάτρου, σκηνοθέτη, θεατρικού δασκάλου και θεατρικού συνδικαλιστή, που η συμβολή του έμελλε να αποβεί ανυπολόγιστη για τα θεατρικά δρώμενά μας των Βρυξελλών. Ακολούθως ο Γιώργος, σε ηλικία τότε όση η σημερινή δική μου, δραστηριοποιήθηκε μαζί με άλλους συμπατριώτες στην ίδρυση του Ελληνικού Θεάτρου Βελγίου το 1992, της οποίας την ιστορία οι παλαιότεροι κυρίως γνωρίζουν, και συνεχίζει δραστήρια στο θίασο αυτό ύστερα από 27 χρόνια.
Επανερχόμαστε στην παράσταση. Η αυλαία του δευτέρου μέρους ανοίγει. Ο Γιώργος Ανδρονίδης βγαίνει στη σκηνή με σιγουριά. Δεν αρχίζει με τα λόγια. Αρχίζει με την κίνηση να ενσαρκώνει το ρόλο του. Βηματίζει. Κάθεται. Το κοινό πρέπει πρώτα να γνωρίσει το καινούργιο πρόσωπο που μπήκε, και κατόπιν να ακουσθεί ο λόγος. Ανοίγει το κινητό. Πρώτη έκπληξη. Τι θέλει αυτό το τόσο πρόσφατο τεχνολογικό αντικείμενο στα χέρια του αιωνόβιου ηθοποιού; Το κοντράστ λειτούργησε. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον σε μία εικόνα. Αρχίζει ο μονόλογος. Στην πραγματικότητα είναι ένας διάλογος από τηλεφώνου, αλλά ο συνομιλητής, που είναι περίπου συνομήλικος με την υποτιθέμενη ηλικία του επί σκηνής ηθοποιού, δεν ακούγεται ποτέ. Μαντεύουμε τα λόγια του συνομιλητή από τις απαντήσεις του επί σκηνής ηθοποιού. Από τον καιρό του έργου Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού είχα να ακούσω τόσο χιούμορ από την πένα του Καμπανέλλη. Ο συνομιλητής που δεν ακούγεται φοβάται το θάνατο και δεν θέλει ν’ακούσει τίποτε που να τον θυμίζει. Ο επί σκηνής ηθοποιός είναι ψύχραιμος και καλεί και τον άλλον να δείξει ψυχραιμία. Του προτείνει να γράψουν ο ένας τον επικήδειο του άλλου, και όποιος επιζήσει, να εκφωνήσει τον επικήδειο εκείνου που θα πεθάνει πρώτος. Η αποθέωση της κωμωδίας είναι όταν ο επί σκηνής ηθοποιός, για να κατευνάσει το φόβο του άλλου, του λέει να σκεφθεί το χειρότερο, ότι δηλαδή, αν υποτεθεί πως θα ζήσουν 150 χρόνια, θα πάνε χαμένοι στα συρτάρια τόσοι επικήδειοι που έχουν γραφεί εκ των προτέρων για επώνυμους και μη. Του λέει επίσης για τα πλεονεκτήματα του Πρώτου Νεκροταφείου σε σχέση με αυτό του Ζωγράφου και όλα τα άλλα.
Βέβαια πίσω από το κωμικό υπάρχει και η δεύτερη ανάγνωση, πολύ βαθύτερη, της αντιμετώπισης του θανάτου, την οποία ο Καμπανέλλης αναπτύσσει και σε άλλα από τα τελευταία κυρίως έργα του. Ένα, με τον τίτλο Μια κωμωδία, το είχαμε δει τον περασμένο Φεβρουάριο στη λαμπερή παράσταση του Ελληνικού Θεατρικού Εργαστηριού (σκηνοθεσία Τάσου Νυχά), όπου επίσης προείχε το κωμικό στοιχείο, μπορούσες όμως να δεις πιο πέρα, πίσω από τη σάτιρα του Άδη – τόπου όπου διαδραματιζόταν το έργο – άπειρα από τα άτοπα τεκταινόμενα επί της γης μας.
Περνάει μια ώρα και ο σχεδόν αιωνόβιος συνάδελφός μας δεν δείχνει σημεία κούρασης. Το αντίθετο. Όσο περνάει η ώρα, τόσο περισσότερο κρεμόμαστε από τα χείλη του. Ακούστηκαν και κομμάτια από την ξεχωριστή ποίηση της ορθόδοξης νεκρώσιμης ακολουθίας: «Ποία τού βίου τρυφή διαμένει λύπης αμέτοχος; ποία δόξα έστηκεν επί γης αμετάθετος; Πάντα σκιάς ασθενέστερα, πάντα ονείρων απατηλότερα…» (Συνειρμικά, θυμήθηκα τις στιγμές που διάβαζα τον Απόστολο στο γάμο του Γιώργου, το 1993: «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον.») Όταν ο επί σκηνής ηθοποιός λέει καληνύχτα στον αόρατο συνομιλητή του και τα φώτα σβήνουν για το τέλος της παράστασης, το κοινό σηκώνεται μεμιάς και μαζί με το ισχυρό χειροκρότημα κάνει με αυθόρμητο ενθουσιασμό μια συγκινητική standing ovation στο Γιώργο Ανδρονίδη. Είχα δει standing ovation στα εδώ θεατρικά μας άλλη μια φορά: στη Μικρή μας πόλη του Θόρντον Ουάιλντερ, από το Λύκειο Ελληνίδων, σε σκηνοθεσία Γιάννη Οικονομίδη – Μαρίας Καραχάλιου.
Ένα μεγάλο μπράβο και για το κοινό του περασμένου Σαββάτου που ξέρει να αντιδρά όπως πρέπει, ένα μεγάλο μπράβο για τους συντελεστές της παράστασης με επικεφαλής τον σκηνοθέτη Γιάννη Γαβρά, και
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΘΕΡΜΑ ΓΙΩΡΓΟ!
Όπως λέει η τελευταία φράση του Βασιλιά Ληρ,
« Ας σηκώσουμε το βάρος της θλιβερής μας εποχής.
Ας πούμε ό,τι νιώθουμε κι όχι ό,τι θα οφείλαμε να πούμε.
Οι παλαιότεροι άντεξαν τα πιο πολλά. Εμείς που είμαστε νέοι,
ούτε τόσα πολλά θα δούμε, ούτε τόσο πολύ θα ζήσουμε. »
Α. Λ. (Το «νέοι» δεν το λέω για τον εαυτό μου. Το λέει ο Έντγκαρ του Βασιλιά Ληρ ο οποίος είναι όντως νέος)
Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Μιχαηλίδης / Newsville.be