Η διδασκαλία της ιστορίας του βελγικού αποικισμού δεν είναι ακόμη υποχρεωτική στα σχολεία της Βαλλονίας – Βρυξελλών. Περισσότερο από ένα χρόνο μετά τις διαδηλώσεις του κινήματος Black Lives Matter, τις συζητήσεις για την παρουσία αποικιακών συμβόλων στον δημόσιο χώρο, και ενώ η Ειδική Επιτροπή του Κονγκό ετοιμάζεται να παρουσιάσει την έκθεσή της, οι καθηγητές πολύ συχνά σπάνια μοιάζουν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν αυτό το τόσο σύνθετο θέμα. Το ζήτημα της διδασκαλίας λοιπόν βρίσκεται ακόμα υπό εξέταση. Και φαίνεται πως δεν θα είναι έτοιμο για τους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως το 2027. Και μέχρι τότε;
Το περιστατικό μπορεί να φαίνεται ασήμαντο. Κι όμως είναι αποκαλυπτικό. Σε ένα μάθημα του 4ου έτους αφιερωμένο στη δυναστεία, κάθε μαθητής είχε το καθήκον να κάνει μια παρουσίαση για ένα μέλος της βασιλικής οικογένειας. Για να τα βοηθήσει, ο δάσκαλος παρέχει στα παιδιά ένα σύντομο εισαγωγικό κείμενο με θέμα «Ο Λεοπόλδος Β” και το Κονγκό». Σε αυτό το κείμενο, που υποβάλλεται σε παιδιά ηλικίας 9-10 ετών, μπορούμε να διαβάσουμε ειδικότερα: «Ο Λεοπόλδος στέλνει (στο Κονγκό) Βέλγους αξιωματικούς να φυγαδεύσουν τους Άραβες που πουλούσαν Αφρικανούς ως σκλάβους». Ή αλλού: «Οι Βέλγοι παρέμειναν στο Κονγκό μέχρι το 1960. Άλλοι βοηθούν τους Αφρικανούς να αναπτυχθούν και τους σέβονται, άλλοι τους περιφρονούν και τους θεωρούν κατώτερους».
«Αποικιακή προπαγάνδα»
Πρόκειται, με απλά λόγια, για την τυπική παλιά συνταγή της αποικιακής προπαγάνδας. Οι δάσκαλοι από την πλευρά τους δεν εντρυφούν στο ζήτημα, αλλά όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, αυτό είναι το τελευταίο πρόβλημα. Το υλικό εξάλλου παρέχεται από σχετικούς ιστοτόπους, που όπως αποδεικνύεται έχουν περιεχόμενο… περασμένων δεκαετιών.
Η διδασκαλία της ιστορίας του βελγικού αποικισμού δεν είναι ακόμη υποχρεωτική στα σχολεία της Βαλλονίας – Βρυξελλών. «Μερικοί δάσκαλοι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα, αλλά δεν έχουν είτε την σχετική κατάρτιση ή δεν διαθέτουν τα εργαλεία για να το κάνουν. Δεν κατακρίνω τους δασκάλους. Αυτό το παράδειγμα δείχνει πόσο μακριά είμαστε και πόση δουλειά πρέπει να γίνει», σχολιάζει ο Romain Landmeters, διδακτορικός φοιτητής ιστορίας του FNRS και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Saint-Louis. Ειδικός στην ιστορία του βελγικού αποικισμού, παρενέβη ως ειδικός στη διαπανεπιστημιακή ομάδα εργασίας « Passé colonial de la Belgique ». Η τελευταία παρουσίασε πρόσφατα τα συμπεράσματα και τις συστάσεις της, όπως και η Ειδική Κοινοβουλευτική Επιτροπή του Κονγκό, αρμόδια για την εξέταση του ρόλου του Βελγίου στο Κονγκό, τη Ρουάντα και το Μπουρούντι κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας, επαναφέροντας το θέμα της μετάδοσης αυτής της περιόδου της ιστορίας.
«Ως εκ τούτου, πολλοί δάσκαλοι προτιμούν να ασχολούνται με την ιστορία του αποικισμού άλλων χωρών κι όχι του Βελγίου. «Δεν έχουμε επίσημο νούμερο», προσθέτει ο Julien Truddaïu, ειδικός σε θέματα μετα-αποικιοκρατίας και συντονιστής του κινήματος PAC (Agir par la Culture), «…αλλά συνειδητοποιούμε σύμφωνα με τις μικρές έρευνες που κάναμε ότι το θέμα περνά πολύ συχνά στην άκρη και τελικά πολλοί μαθητές δεν μελετούν τον βελγικό αποικισμό στο σχολείο. Αυτή είναι μια τεράστια έλλειψη, που έχει εντοπιστεί εδώ και καιρό».
Η Υπουργός Παιδείας της Ομοσπονδίας Βαλλονίας-Βρυξελλών είναι πλήρως αφοσιωμένη σε μια συνολική αναθεώρηση των προτύπων για τη διδασκαλία του βελγικού αποικισμού και είναι αισιόδοξη για το θέμα. Αυτή η δέσμευση ορίζεται στη δήλωση κοινοτικής πολιτικής 2019-2024. Όμως, όσον αφορά την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η αναθεώρηση των σημείων αναφοράς δεν είναι προς το παρόν στην ατζέντα. Το υπουργικό συμβούλιο της υπουργού Caroline Désir (PS) το επιβεβαιώνει. Αυτό είναι θεμελιώδες, επιμένει ο Romain Landmeters, επειδή στις μεγαλύτερες τάξεις, οι νέοι έχουν φτάσει στην ωριμότητα που απαιτείται για να μπορέσουν να ακουμπήσουν αυτό το θέμα.
Καθυστερήσεις μετά τις πολιτικές συζητήσεις
Από την άλλη πλευρά, επί του παρόντος διορθώνεται ένα άλλο σύστημα αναφοράς που αφορά τη διδασκαλία της αποικιακής ιστορίας: το σύστημα αναφοράς των ανθρωπιστικών επιστημών (ιστορία, γεωγραφία, οικονομία, κοινωνικές επιστήμες), η αναθεώρηση του οποίου ξεκίνησε από την προηγούμενη νομοθετική περίοδο. Εδώ, αφορά το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος, από την 1η δημοτικού έως την δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έχει παρουσιαστεί δύο φορές στην κυβέρνηση, χωρίς όμως να έχει ακόμη επικυρωθεί. «Η πλειονότητα μπλοκάρει σε έναν ορισμένο αριθμό σημείων, τα οποία δεν συνδέονται με το αποικιακό ζήτημα, αλλά με άλλα θέματα, ιδίως τη θέση του φύλου ή της οικολογίας σε αυτό το πλαίσιο αναφοράς, τα οποία επομένως θα πρέπει να επανεξεταστούν», επισημαίνει ο Kalvin Soiresse (Ecolo), μέλος του Κοινοβουλίου της Ομοσπονδίας Βαλλονίας-Βρυξελλών. Αυτό επιβεβαιώνεται από το υπουργικό συμβούλιο της υπουργού Caroline Désir, η οποία βεβαιώνει ότι για το αποικιακό ζήτημα, δεν υπάρχει πλέον καμία συζήτηση σήμερα. Έτσι, περιεχόμενο που σχετίζεται με την ιστορία του αποικισμού θα προσφέρεται σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από το 2027.
Το θέμα προφανώς και παραμένει ευαίσθητο. Ως εμπειρογνώμονας, ο Romain Landmeters διευκρινίζει: «Οι συνάδελφοί μου ειδικοί και εγώ πρέπει να παλέψουμε ώστε να μπουν τα βασικά στοιχεία της ιστορίας του βελγικού αποικισμού στο σχολείο». Σύμφωνα με τους ειδικούς, σε γενικές γραμμές, το σύνολο των προτάσεων παρουσιάζει μια καθαρά γραμμική και τελολογική θεώρηση της ιστορίας, χωρίς κριτική οπτική. Για να μην αναφέρουμε το πολύ ευρωπαϊκοκεντρικό όραμα της πειθαρχίας. Η υπουργός θέλει να το δουλέψει. Μένει να δούμε πώς θα μεταφραστούν στην πράξη όλα αυτά.
Και μέχρι το 2027;
Έξι χρόνια είναι πολλά. Εν τω μεταξύ, «πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή άλλες ταχύτερες δράσεις και έργα», εξηγεί η Caroline Désir. Πολλοί δάσκαλοι ήδη ασχολούνται με αυτήν την περίοδο της ιστορίας, λέει. Τα εργαλεία υπάρχουν, αλλά είναι ελάχιστα γνωστά και πρέπει να εκτιμώνται και να αναπτύσσονται.
Φωτογραφίες: Newsville.be