Παρακολουθώντας θέατρο μέσα από την ματιά της Δανάης Θεοδωρίδου

Η Δανάη Θεοδωρίδου είναι ο άνθρωπος που μπορεί να σε κάνει να νιώσεις αμήχανα όταν μιλάει για Θέατρο. Δεν έχει να κάνει σε αυτό ούτε το Αριστοτέλειο, ούτε το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, ούτε το διδακτορικό της στη Δραματουργία στο Λονδίνο. Είναι κυρίως ο τρόπος που αγαπάει αυτό που έχει επιλέξει να πρεσβεύει στο χώρο του θεάτρου, ο προσωπικός της αγώνας για εκπλήρωση των στόχων μακριά από την Ελλάδα αλλά και το νεαρό της ηλικίας σε σχέση με αυτά που έχει κατορθώσει.
Ο πρωινός μας καφές με βρήκε μάλλον αδιάβαστο, οπότε η κουβέντα μας άρχισε από τα βασικά για να καταλήξει στα πιο δικά μας, στο ομογενειακό θέατρο στις Βρυξέλλες και στο πολύ ενδιαφέρον σεμινάριο το οποίο θα υλοποιήσει στον πολυχώρο CliqueArt το Φθινόπωρο που έρχεται.

 

Δανάη, ποιες διαφορές διακρίνεις ανάμεσα στην Eλλάδα και το εξωτερικό ως προς το θέατρο.

Παρά το γεγονός ότι η θεατρική σκηνή της Ελλάδας έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 5-8 χρόνια λόγω των επιρροών που δέχεται από το εξωτερικό, το θέατρο στην χώρα μας παραμένει σε μεγάλο βαθμό συμβατικό και κείμενο-κεντρικό. Δεν έχουν αναπτυχθεί δηλαδή ακόμα εκεί πιο πειραματικά είδη θεάτρου που δεν ξεκινάνε αναγκαστικά από ένα θεατρικό έργο ή δε στοχεύουν σε ευθύγραμμες σκηνικές αφηγήσεις, ενώ η έννοια της καλλιτεχνικής έρευνας παραμένει σχεδόν άγνωστη στο θεατρικό χώρο. Γι” αυτή την έλλειψη ευθύνονται και τα σοβαρά κενά της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, η οποία είναι ακόμα οργανωμένη με συντηρητικά κριτήρια που δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες συνθήκες καλλιτεχνικής παραγωγής. Αντίθετα στο εξωτερικό οι θεατρικοί δημιουργοί εκπαιδεύονται και δουλεύουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, παράγοντας συνεπώς και έργα διαφορετικών μορφών. Έτσι ενώ στις χώρες της δυτικής και βόρειας Ευρώπης παρατηρούμε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πολυμορφία στην θεατρική δημιουργία, στην Ελλάδα το θέατρο ακόμα γίνεται κατανοητό κυρίως μέσα από το θεατρικό κείμενο, τον ρόλο και την ιστορία.

 

Τι θα άλλαζες στο θεατρικό σκηνικό της Ελλάδας με βάση τις εμπειρίες σου από το εξωτερικό; 

Με βάση και τα όσα είπα και παραπάνω, θα άλλαζα πρώτα απ’ όλα την οργάνωση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και των δραματικών σχολών, θα έφτιαχνα αυτήν την περιβόητη ακαδημία τεχνών που συζητιέται παραπάνω από δέκα χρόνια κι ακόμα δεν έχει γίνει, με βάση κριτήρια που αφορούν άμεσα στη σύγχρονη θεατρική δημιουργία παγκοσμίως, φέρνουν τους καλλιτέχνες σε επαφή με διαφορετικές μεθόδους δημιουργίας και τους εισάγουν στην διαδικασία της έρευνας. Επίσης θα έφτιαχνα διαφορετικές δομές κρατικής στήριξης των καλλιτεχνών ώστε να υποστηρίζονται σε διάφορες φάσεις της δουλειάς τους (έρευνα, παραγωγή, περιοδεία, έμμεση χρηματοδότηση για εξέλιξη της δουλειάς τους μέσω επιχορηγούμενων οργανισμών που προάγουν την εξέλιξη των τεχνών κτλ) κι όχι μόνο για τη δημιουργία μιας παράστασης. Τέτοιες ολοκληρωμένες πολιτιστικές πολιτικές (όρος ανύπαρκτος ακόμα στην Ελλάδα), που αναγνωρίζουν τα διαφορετικά στάδια της καλλιτεχνικής δημιουργίας και δεν περιορίζονται μόνο στη στιγμή που μια παράσταση συναντάει το κοινό της, είναι αυτές που έχουν κάνει το Βέλγιο, για παράδειγμα, μια από τις χώρες με τη σημαντικότερη καλλιτεχνική παραγωγή στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή.

 

Δανάη, ποιος είναι ο πιο σαφής ορισμός του είδους θεάτρου που υπηρετείς;

Αποφεύγω τους «σαφείς ορισμούς» γενικά, καθώς τους βρίσκω περιοριστικούς για οτιδήποτε θελήσουν να «ορίσουν» μιας που τείνουν να «κλείνουν» την κατανόηση αυτού που προσπαθούν να ορίσουν. Παρόλα αυτά θα έλεγα ότι αυτό που κάνω εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή του πειραματικού θεάτρου και χαρακτηρίζεται κυρίως από δύο βασικά ενδιαφέροντα: την καλλιτεχνική έρευνα και τη σχέση με το κοινό. Μ’ αυτό εννοώ, καταρχήν, ότι η δουλειά δεν ξεκινάει από ένα θεατρικό κείμενο που έχει γραφτεί εκ των προτέρων από κάποιον συγγραφέα που δεν έχει καμία σχέση με τη διαδικασία της συγκεκριμένης παράστασης, αλλά καθορίζεται εξ’ολοκλήρου από τους συντελεστές της οι οποίοι την φτιάχνουν μαζί βήμα-βήμα κατά τη διάρκεια των προβών, ερευνώντας κατάλληλους τρόπους και δομές για να δουλέψουν επί σκηνής με τα θέματα που τους ενδιαφέρουν. Την ίδια στιγμή, κεντρικό ερώτημα της δουλειάς μου είναι το πώς τα υλικά που παράγουμε μπορούν να συναντήσουν με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο το κοινό τους, πώς θα πρέπει να τοποθετηθεί το κοινό στην παράσταση ώστε να διευκολυνθεί η επικοινωνία μεταξύ μας. Αυτό σημαίνει πως το κοινό δεν είναι αναγκαστικά τοποθετημένο μετωπικά στη διάρκεια της παράστασης αλλά οι δομές που δημιουργούνται το προσκαλούν να πάρει διαφορετικές θέσεις που μπορεί να ποικίλουν από τη μετωπική σχέση μέχρι και τη διάδραση, ανάλογα με τις ανάγκες της δουλειάς. Τα τελευταία τρία χρόνια η δουλειά μου επικεντρώνεται πιο συγκεκριμένα στην έννοια του κοινωνικού φαντασιακού και του τρόπου που το θέατρο μπορεί να συμβάλλει στην ανάδειξη κοινωνικών και πολιτικών εναλλακτικών μοντέλων. Σ’αυτό το πλαίσιο έκανα τις παραστάσεις One Small Step for a Man: Hello, Goodbye και Η Γη σε 100 Χρόνια. Στην πρώτη το κοινό καλείται να κάτσει γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι, ενώ στη δεύτερη τέσσερις θεατές τη φορά συναντούν τους τέσσερις ηθοποιούς ένας-προς-έναν.

 

Ποιες οι διαφορές με το συμβατικό-παραδοσιακό θέατρο; 

Οι διαφορές με το συμβατικό-παραδοσιακό θέατρο έχουν να κάνουν με το ότι δεν υπάρχει μια προϋπάρχουσα αφήγηση στην οποία στοχεύουμε, ούτε και ρόλοι που κάποιος καλείται να «ερμηνεύσει». Οπότε αυτό που κινεί τη δουλειά (και στη συνέχεια και την παράσταση) δεν είναι η ιστορία, ούτε μια γραμμική αφήγηση με αρχή, μέση και τέλος. Αντιθέτως οι συντελεστές καλούνται να συνεργαστούν σωματικά και πνευματικά παράγοντας θεατρικό υλικό που σχετίζεται με την καθημερινότητα, τις μνήμες τους, τις προσωπικές τους εμπειρίες και ιστορίες κτλ. Συνεπώς συνδέεται άμεσα με τη συγκεκριμένη ομάδα που φτιάχνει την παράσταση.

Στην περίπτωση αυτή, λοιπόν, προσεγγίσεις τύπου «κατάλαβα/δεν κατάλαβα» τι ήθελε να πει ο συγγραφέας ή «βρήκα/δεν βρήκα τον ρόλο»κτλ δεν αφορούν τη δουλειά, η οποία έχει να κάνει περισσότερο με τη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου συνεύρεσης με το κοινό και μοιράσματος μιας κοινής εμπειρίας.

 

Πως θα μπορούσες να μας περιγράψεις την θεατρική κουλτούρα στις Βρυξέλλες και γενικότερα στο Βέλγιο;

Το Βέλγιο, όπως ξέρουμε, έχει την ιδιαιτερότητα να αποτελείται από δύο μέρη τα οποία δυστυχώς δεν επικοινωνούν πάντα καλά μεταξύ τους. Εγώ θα μιλήσω για τη φλαμανδική μεριά του, με την οποία δουλεύω και γνωρίζω καλύτερα.Όπως ανέφερα και παραπάνω, ο σύγχρονος χορός και η πειραματική καλλιτεχνική δημιουργία του Βελγίου θεωρούνται αυτή τη στιγμή κορυφαία τόσο την Ευρώπη όσο και σ’ όλο τον κόσμο. Αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ολοκληρωμένη πολιτιστική πολιτική της χώρας που εδώ και χρόνια εργάζεται προσεχτικά για τη δημιουργία μιας διεθνούς καλλιτεχνικής πολυμορφίας. Αυτό σημαίνει πως στις Βρυξέλλες, για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή κάποιος μπορεί να δει τη δουλειά καλλιτεχνών απ’ όλον τον κόσμο, να δει παραστάσεις από τις πιο παραδοσιακές μέχρι τις πιο πειραματικές σε διάφορους χώρους (από θέατρα μέχρι το δημόσιο χώρο) και θεάματα από τα πιο εμπορικά μέχρι τα πιο ιδιαίτερα που απευθύνονται σε μικρότερο κοινό. Σημαντικό είναι πως σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις οι παραστάσεις είναι γεμάτες, πράγμα που σημαίνει πως το κοινό έχει εκπαιδευτεί να έρχεται σε επαφή με διαφορετικού είδους θεάματα και να επικοινωνεί μαζί τους, αναγνωρίζοντας ως θέατρο διαφορετικές μορφές σκηνικής τέχνης. Αυτόν τον μήνα, για παράδειγμα, στην πόλη γίνεται το Kunstenfestivaldesarts ένα από τα γνωστότερα φεστιβάλ της Ευρώπης που παρουσιάζει δουλειές από όλον τον κόσμο.

 

 

 Ποια είναι τα πεδία που θα πρέπει να καλύψει ένας σύγχρονος ηθοποιός ώστε να θεωρείται ολοκληρωμένος σε σχέση με τις απαιτήσεις του σύγχρονου θεάτρου; Ποιες οι διαφορές με το παρελθόν;

Ακολουθώντας τις εξελίξεις της σύγχρονης δημιουργίας, ο ηθοποιός δεν αρκεί να πάρει μόνο μια σωματική και φωνητική εκπαίδευση που θα του επιτρέπει να δουλεύει ένα ρόλο και να γνωρίζει αποκλειστικά και μόνο τη διαδικασία δημιουργίας μιας ρεαλιστικής παράστασης υπό την καθοδήγηση και τις οδηγίες ενός σκηνοθέτη, όπως γίνεται σχεδόν αποκλειστικά ακόμα στις ελληνικές δραματικές σχολές. Αντιθέτως, ο ηθοποιός σήμερα καλείται να εκπαιδευτεί ως ένας ολοκληρωμένος, ανεξάρτητος δημιουργός, να έρθει σε επαφή με διαφορετικές μεθόδους δημιουργίας, να δουλεύει μεταξύ θεωρίας και πράξης εξελίσσοντας τη δουλειά του και εννοιολογικά και δραματουργικά, να ασκείται στην καλλιτεχνική έρευνα προτείνοντας και παράγοντας ερευνητικό υλικό. Μ’ άλλα λόγια να είναι σε θέση να παρακολουθεί, να αμφισβητεί και να εξελίσσει αυτό που κάνει κι όχι μόνο να εκτελεί σωστά οδηγίες άλλων.

 

Μία από τις πιο δημοφιλής πολιτιστικές δραστηριότητες των Ελλήνων των Βρυξελλών είναι το Θέατρο. Ποια πιστεύεις πως είναι τα όρια για μία ομογενειακή θεατρική ομάδα στο εξωτερικό και πως μπορούν να ξεπεραστούν;

Οι Έλληνες, ίσως και λόγω της ιστορίας τους, έχουν μια στενή σχέση με το θέατρο, πράγμα που θεωρώ εξαιρετικό. Το θέατρο ανέκαθεν είχε μεγάλη κοινωνική και πολιτική δύναμη λόγω του ότι στηρίζεται εξ’ολοκλήρου στη δημιουργία μιας κοινότητας ανθρώπων. Ίσως γι’αυτό να αποτελεί και τόσο δημοφιλή δραστηριότητα κοινοτήτων που ζουν στο εξωτερικό κι έχουν την ανάγκη να συναντιούνται και να ανταλλάσσουν βιώματα. Τα όρια, σ’ αυτή την περίπτωση, έχουν να κάνουν για μένα με το πού αναφέρεται κανείς και το πόσο περιοριστικές μπορεί να γίνουν αυτές οι αναφορές. Μια μειονότητα έχει τον κίνδυνο να αποκοπεί από το ευρύτερο περιβάλλον της αν δεν ενδιαφερθεί να έρθει σε επαφή μ’αυτό λόγω της ανάγκης της να κοιτάει αποκλειστικά σ’ αυτό που έχει αφήσει πίσω… Για παράδειγμα, πού κοιτάει σήμερα η ελληνική μειονότητα των Βρυξελλών; Σίγουρα επηρεάζεται από το ελληνικό θέατρο και πιθανόν να θεωρεί και καθήκον της να συνεχίσει την ελληνική θεατρική παράδοση. Πώς ανοίγει όμως το βλέμμα της στο «άλλο»; Πώς ανοίγει, αν θέλετε, το βλέμμα της ακόμα και στην ίδια την ελληνική ιστορία (θεατρική κι όχι μόνο) ώστε να τη δει από μια απόσταση που θα επιτρέψει άλλες θεάσεις; Στο σημείο αυτό μου έρχεται στο μυαλό και το εξαιρετικό κείμενο του Δ. Δημητριάδη «Εμείς και οι Έλληνες». Τέτοια όρια θα προσπαθήσουμε να ξεπεράσουμε στη διάρκεια της δουλειάς μας στο εργαστήριο, και στη συνέχεια να συζητήσουμε με το κοινό της ελληνικής ομογένειας του Βελγίου στην παράσταση μας.

 

Δανάη, πες μας λίγα λόγια για την σκέψη και υλοποίηση του θεατρικού σεμιναρίου που θα οργανώσεις στις Βρυξέλλες σε συνεργασία με τον χώρο πολιτισμού CliqueArt.

Το θεατρικό εργαστήριο που θα πραγματοποιηθεί στο CliqueArt συνδέεται με το ευρύτερο ενδιαφέρον της πρόσφατης δουλειάς μου πάνω στο κοινωνικό φαντασιακό και τον βαθμό που η φαντασία μας καθορίζει όλα όσα θεωρούμε ως «πραγματικότητα». Στην περίπτωση αυτή όμως το θέμα αντιμετωπίζεται με έναν τρόπο πιο συγκεκριμένο και προσωπικό, ο οποίος αφορά σε ερωτήματα που με βασανίζουν χρονια τα οποία θέλω να μοιραστώ και να δουλέψω ειδικά με την ελληνική ομογένεια των Βρυξελλών… τα ερωτήματα αυτά σχετίζονται με το τι σημαίνει να είσαι από μια χώρα και να μένεις σε μια άλλη… τι θα πει να έχει κανείς δύο σπίτια ή ίσως και κανένα εφόσον καταλήγει ξένος και στην πατρίδα του και εκεί που μένει… τι φαντασιώσεις ορίζουν και τα δύο μέρη σε τέτοιες περιπτώσεις; Παρόμοιες σκέψεις θα αποτελέσουν έναυσμα της δουλειάς μας η οποία από κει και πέρα θα επηρεαστεί πολύ κι από τις εμπειρίες, τις ιστορίες και το υλικό των συμμετεχόντων. Στόχος μου στο εργαστήριο είναι να επικεντρωθώ στα εκφραστικά μέσα των συμμετεχόντων και να τους προσφέρω εργαλεία ώστε να ανακαλύψουν και να αναδείξουν τις προσωπικές τους μεθόδους θεατρικής δημιουργίας οι οποίες και θα μας οδηγήσουν στην δημιουργία μιας παράστασης στο τέλος του εργαστηρίου. Γι” αυτόν ακριβώς το λόγο κι ο αριθμός των συμμετεχόντων δεν μπορεί να είναι μεγάλος και θα πρέπει να περιοριστεί στα 12 άτομα, τα οποία θα επιλέγουν με βάση το ενδιαφέρον τους για το θέμα του εργαστηρίου και για το είδος του συγκεκριμένου θεάτρου αλλα και με βάση την προηγούμενη πιθανή εμπειρία τους στο θέατρο.

*********************************

«Γυρίζοντας σπίτι από το σπίτι»

Εργαστήριο πειραματικού θεάτρου με τη Δανάη Θεοδωρίδου

Σεπτέμβιος-Δεκέμβριος 2017 (12 συναντήσεις, 4 ώρες/βδομάδα)

 

Τί σημαίνει να γυρίζει κανείς σπίτι από το σπίτι;

Πώς κινείται κανείς ανάμεσα σε δύο σπίτια και χώρες;

Τί αλλάζει στην οπτική του και κατά πόσο συμβάλει η φαντασία του στον τρόπο που αντιμετωπίζει και τα δυο του σπίτια;

Πώς δουλεύει κανείς με την απόσταση που τον χωρίζει τόσο από το ένα σπίτι (την πατρίδα) όσο κι από το άλλο (το «ξένο»);

Τί είναι τελικά ξένο και τί όχι;

Μέσα από αυτοσχεδιασμούς, θεατρικά παιχνίδια, γλωσσικές, γραπτές και κινησιολογικές ασκήσεις, οι συμμετέχοντες του εργαστηρίου θα έρθουν σε επαφή με συνεργατικές μεθόδους δημιουργίας του θεάτρου της επινόησης, το οποίο δεν κάνει χρήση υπάρχοντος θεατρικού κειμένου αλλά φτιάχνεται αποκλειστικά απο τους συμμετέχοντες, μέσα στη διαδικασία των προβών . Με τον τρόπο αυτό θα οδηγηθούν στη δημιουργία μιας πρωτοτυπης παράστασης που θα παρουσιαστεί στο τέλος του εργαστηρίου τον Δεκέμβρη του 2017.

 Αιτήσεις συμμετοχής: Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να στέλνουν την αίτηση συμμετοχής τους στο info@cliqueart.be μέχρι την Πέμπτη 1 Ιουνίου. Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει σύντομο βιογραφικό (μέχρι 300 λέξεις) όπου θα αναφέρεται η σχέση και η εμπειρία τους στο θέατρο, καθώς και σύντομο σημείωμα (μέχρι 300 λέξεις) όπου θα αναφέρονται στους λόγους για τους οποίους επιθυμούν να συμμετέχουν στο συγκεκριμένο εργαστήριο.

Ο αριθμός συμμετεχόντων είναι περιορισμένος (12 άτομα).

Την Κυριακή 28 Μαίου, στις 18:00 θα πραγματοποιηθεί στο CliqueArt ανοιχτή συζήτηση της σκηνοθέτιδος με το κοινό σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας της και τη δουλειά που θα γίνει στο εργαστήριο.