Μια ήπειρος πλημμυρισμένη από τουρίστες
Με το καλοκαίρι του βόρειου ημισφαιρίου να έχει ήδη φτάσει, η Ευρώπη βρίσκεται για άλλη μια χρονιά στο επίκεντρο της παγκόσμιας τουριστικής ροής. Το 2024, δέχτηκε 747 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις — περισσότερες από κάθε άλλη περιοχή στον κόσμο, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Τουριστικού Βαρόμετρου του ΟΗΕ. Περισσότερο από το 70% αυτών επικεντρώθηκε στις χώρες του Νότου και της Δύσης, με τον συνδυασμό ανεπτυγμένων υποδομών, ήπιου κλίματος και μακραίωνης πολιτιστικής κληρονομιάς να ασκεί σταθερή έλξη.
Όμως πίσω από τις εντυπωσιακές αφίξεις, η συζήτηση για το λεγόμενο overtourism φουντώνει. Πόλεις, νησιά και κοινότητες προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στις ανάγκες των επισκεπτών και τα δικαιώματα των μόνιμων κατοίκων, πολλοί από τους οποίους δηλώνουν πλέον εξουθενωμένοι.
Μέτρα, περιορισμοί και… νεροπίστολα
Η Βενετία, η πρώτη πόλη που επέβαλε εισιτήριο εισόδου, επαναφέρει και ενισχύει το μέτρο, με περισσότερες «κόκκινες» ημέρες και υψηλότερο κόστος για όσους προγραμματίζουν αυθημερόν επισκέψεις. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, επέβαλε ημερήσιο όριο επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, μια κίνηση που συγκέντρωσε διεθνές ενδιαφέρον και στήριξη.
Στο Παρίσι, οι εργαζόμενοι του Λούβρου προχώρησαν σε απεργία δηλώνοντας εξάντληση, ενώ λιμάνια κρουαζιέρας σε όλη τη Μεσόγειο — από τη Βαρκελώνη και τις Βαλεαρίδες έως τη χώρα μας — επέβαλαν περιορισμούς στις αποβιβάσεις επιβατών, συχνά συνοδευόμενους από υψηλά τέλη, με τους κατοίκους να μιλούν για «συνθήκες κατάρρευσης».
Στα μέσα Ιουνίου, οργανώθηκαν μαζικές αντιτουριστικές διαμαρτυρίες σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι διαδηλωτές χρησιμοποίησαν νεροπίστολα για να «ψυχράνουν» το θερμό καλωσόρισμα που περίμενε τους επισκέπτες σε γνωστά αξιοθέατα.
Ο τουρισμός παραμένει ευκαιρία – για κάποιους
Παρά τις εντάσεις και τα αρνητικά πρωτοσέλιδα, ο τουρισμός στην Ευρώπη συνεχίζει ακάθεκτος. Φθηνά αεροπορικά, social media, ευκολία στον προγραμματισμό με χρήση τεχνητής νοημοσύνης και ένα μάλλον αισιόδοξο οικονομικό περιβάλλον, όπως λένε οι ειδικοί του ΟΗΕ, τροφοδοτούν τη ροή.
Κάποιοι, όπως η Ιταλίδα Υπουργός Τουρισμού Daniela Santanchè, όχι μόνο δεν θεωρούν την κατάσταση κρίσιμη, αλλά πιστεύουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συμβάλλει στη σωστή διαχείριση της επισκεψιμότητας. «Ο τουρισμός πρέπει να είναι ευκαιρία, όχι απειλή — ακόμα και για τις τοπικές κοινωνίες», δήλωσε χαρακτηριστικά, σημειώνοντας πως μόνο το 4% της ιταλικής επικράτειας επηρεάζεται έντονα από την τουριστική δραστηριότητα.
Στην Ισπανία, η διαχείριση γίνεται περισσότερο μέσω κανονισμών. Νέοι νόμοι για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις έφεραν σε σύγκρουση την κυβέρνηση με πλατφόρμες όπως η Airbnb, με τις Αρχές να απαιτούν την αφαίρεση 66.000 καταχωρίσεων, κατηγορώντας τις ότι επιδεινώνουν την κρίση στέγης και μετατρέπουν ιστορικά κέντρα σε τουριστικά «θεματικά πάρκα». Παράλληλα, δεν έλειψαν οι αντιπαραθέσεις με εταιρείες χαμηλού κόστους όπως η Ryanair, με φόντο τις χρεώσεις των αεροδρομίων.
Όχι όλοι για τους ίδιους λόγους
Η αντίδραση απέναντι στον υπερτουρισμό δεν έχει πάντα κοινά αίτια. Σε Ισπανία και Πορτογαλία, πολλοί ακτιβιστές εστιάζουν στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του φαινομένου, υπενθυμίζοντας ότι ο παγκόσμιος τουρισμός ευθύνεται για περίπου το 9% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Στην Ελλάδα, ο δήμαρχος της Σαντορίνης Νίκος Ζώρζος είχε δηλώσει το 2024 πως χρειάζονται μέτρα περιορισμού όχι για να αποθαρρυνθεί ο τουρισμός, αλλά για να διασφαλιστεί η μακροχρόνια βιωσιμότητά του. Ο ίδιος είχε προειδοποιήσει πως η «παράλογη» τουριστική ανάπτυξη «καταναλώνει τον τόπο και μειώνει το συγκριτικό του πλεονέκτημα».
Κραδασμοί, αλλά όχι επιβράδυνση
Η φήμη της Σαντορίνης ίσως να έχει δοκιμαστεί από τους σεισμούς του 2025, όχι όμως και η τουριστική της δυναμική — όπως και αυτή της Ευρώπης συνολικά. Παρά τα προβλήματα, η ήπειρος συνεχίζει να αποτελεί μαγνήτη για επισκέπτες από όλο τον κόσμο, με την πρόκληση πλέον να είναι όχι η προσέλκυση, αλλά η σωστή διαχείριση.