Το μακρινό Wellington της Νέας Ζηλανδίας δεν το είχα στους επιθυμητούς μου προορισμούς. Άλλα εξωτικά μέρη κέντριζαν μέχρι τώρα τη φαντασία μου. Μέρη με περίεργη βλάστηση, παράξενο χρώμα δερμάτων και αλλιώτικο από το δικό μας σχήμα ματιών. Μια πρόσκληση όμως να συμμετάσχω σαν ομιλητής στο 10ο Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα πάνω στη Βιοασφάλεια των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών μ’ έφερε σ’ αυτό το άκρο της γης, όπου άποικοι (κυρίως Άγγλοι) και ιθαγενείς (οι Μαοροί) προσπάθησαν να φτιάξουν μια κοινή ταυτότητα και να ζήσουν μια ειρηνική ζωή που τη διέπει ο σεβασμός του πολίτη, η αποδοχή των διαφόρων πολιτισμικών στοιχείων και η αγάπη και η προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος. Σ’ αυτό, λοιπόν, το κομμάτι της γης που δε φτάνουν ακόμα οι κραδασμοί της οικονομικής κρίσης ή και της κρίσης αξιών γενικότερα, ερευνητές και επιστήμονες από 38 χώρες του πλανήτη, χώρες του πρώτου κόσμου που βλέπουν το μοντέλο τους να κλυδωνίζεται, χώρες των ανερχόμενων οικονομιών που ψάχνουν αγωνιωδώς για αγορές και χώρες φτωχιές όπως η Ghana, μαζεύτηκαν για να μοιραστούν τις εμπειρίες τους σε ένα επιστημονικό και τεχνικό θέμα, που όμως επηρεάζεται από τη πολιτική.
Πολλές φορές αναφέρθηκε το όνομα του Έλληνα Επιτρόπου, κ. Σταύρου Δήμα, ο οποίος κρατάει μια πολιτική στάση που εναντιώνεται στις καλλιέργειες που χρησιμοποιούν γενετικά τροποποιημένα στελέχη. Πολλές φορές σκέφτηκα πόσο δύσκολο είναι να είσαι πολιτικός και να χειρίζεσαι επιστημονικά θέματα. Η πολιτική βασίζεται πάνω σε προκαθορισμένα κοινωνικοοικονομικά μοντέλα ή ιδεολογίες. Η επιστήμη, πάλι, βασίζεται πάνω στη διαλεκτική σκέψη, στο πείραμα και την ένδειξη. Πώς λοιπόν ένα προκαθορισμένο μοντέλο μπορεί να εναρμονισθεί με τα χιλιάδες αποτελέσματα, στατιστικά και πειραματικά στοιχεία και πολύπλοκες ειδικές δημοσιεύσεις; Πώς μπορείς να αναμετρηθείς με τη γενετική;
Η γενετική, μια δύσκολη επιστήμη, είναι η ίδια ένας κινούμενος στόχος έχοντας στη βάση της τους νόμους της κληρονομικότητας, αλλά και την παραλλακτικότητα, την ποικιλομορφία, την προσαρμοστικότητα και την εξέλιξη. Ένα 40% των Αμερικανών δεν αποδέχεται τη θεωρία της εξέλιξης, ένα 30% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι μόνο η γενετικά τροποποιημένη ντομάτα έχει γονίδια και ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της γης δεν μπορεί να φανταστεί ότι είναι απειροελάχιστες οι γονιδιακές μας διαφορές με κάποιους από τους ανώτερους πιθήκους. Η γενετική, λοιπόν, ποτέ δεν τα πήγε πολύ καλά με την πολιτική με την θρησκεία.
Δυο σχετικά βιβλία με συντρόφευσαν σ΄ αυτό το ταξίδι. Το ένα είναι η «Κοινωνιοβιολογία» του Κώστα Κριμπά (Κάτοπτρο, 2007). Ο Κριμπάς, δάσκαλος μου της Γενετικής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, σήμερα Ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών της Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Βιολογίας, έγραψε ένα θαυμάσιο βιβλίο πάνω στην επαναστατική αλλαγή του Δαρβινισμού, που συνδέει και θεμελιώνει τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες με τη βιολογική εξέλιξη. Εδώ κάποιος μπορεί να δει τις βάσεις της σχέσης βιολογίας και πολιτικής. Το άλλο βιβλίο ήταν το «The God Delusion» του Richard Dawkins (Black Swan, 2007), καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Ο Dawkins με ένα ευφυέστατο τρόπο παρουσιάζει τους αντιπαράλληλους δρόμους ανάμεσα στον φανατισμό της θρησκείας, όπως εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια και της ραγδαίας ανάπτυξης της βιολογίας που εδραιώνει στέρεα την κοινωνία της γνώσης.
Πίσω τώρα στα Γενετικά Τροποποιημένα. Μόνον η επιστήμη μπορεί να μας αποδείξει αν είναι χρήσιμα για τον ταλαιπωρημένο πλανήτη μας, και για το κουρασμένο περιβάλλον, που είναι γεμάτο χημικά και φυτοφάρμακα, που υποφέρει από καινούργιες επιδημίες σε ανθρώπους και ζώα και που 850 εκατομμύρια πεινασμένοι άνθρωποι κάθε βράδυ πέφτουν νηστικοί στο κρεβάτι από έλλειψη τροφίμων.
Στις προκλήσεις του πλανήτη επιτάσσεται η επιστήμη, η πολιτική και η θρησκεία με σύνεση να αναλάβουν τις ευθύνες τους.