Το υπόγειο δίκτυο των Βρυξελλών μπορεί να φαίνεται μονότονο μέσα στο άγχος και το τρέξιμο της καθημερινότητας, δεν παύει όμως να διαθέτει τα δικά του ξεχωριστά σημεία. Με άλλα λόγια σταθμούς, που έχουν είτε αρχιτεκτονικό είτε καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Η Emy Vergels έκανε το οδοιπορικό, ο Thomas Ost έβγαλε τις φωτογραφίες στο μετρό των Βρυξελλών και εμείς βλέπουμε με άλλο μάτι δέκα στάσεις του….
Crainhem / Kraainem
Βρίσκεται στην περιοχή του Woluwe-St.-Lambert, στα σύνορα μεταξύ πρωτεύουσας και Φλαμανδικής Βραβάνδης. Ο σταθμός άνοιξε το 1988, στο πλαίσιο της επέκτασης της -τότε- γραμμής 1Β, που πήγαινε από Alma προς Stockel. Λόγω της περιοχής, που είναι ανοιχτή, είναι ένας από τους λίγους σταθμούς που έχουν υπέργειο δικό τους κτίριο. Είναι επιπλέον κι ένας απ” τους λίγους που δεν έχουν έργα τέχνης, αντιθέτως ο ίδιος ο σταθμός είναι έργο τέχνης λόγω του αρχιτεκτονικού του σχεδιασμού. Τοίχοι από σκυρόδεμα και μεταλλικές κολώνες σε κόκκινους και κίτρινους γεωμετρικούς σχηματισμούς, και ηλιοροφή σε στιλ καθεδρικού ναού, που επιτρέπει τον φυσικό φωτισμό. Ασυνήθιστο για σταθμό μετρό, αλλά λίαν καλοδεχούμενο.
Vandervelde
Όπως και ο προηγούμενος σταθμός της λίστας μας, έτσι κι αυτός, εγκαινιάστηκε το 1982, κατά την επέκταση της γραμμής 1Β από Tomberg προς Alma. Πήρε το όνομά του από την κεντρική λεωφόρο πάνω στην οποία βρίσκεται, η οποία με τη σειρά της τιμά έναν βέλγο πολιτικό, επιστήμονα, τον Émile Vandervelde, ενεργό δημόσιο πρόσωπο στην στροφή του 20ου αι. Ο σταθμός βρίσκεται εντός της φοιτητικής γειτονιάς Chapelle-aux-Champs / Kapelleveld. Οι τοίχοι στις αποβάθρες έχουν φιλοτεχνηθεί από τον υπερρεαλιστή βρυξελλιώτη καλλιτέχνη, Paul de Gobert. Με έργο επικεντρωμένο έντονα στην φύση, το φρέσκο αυτό αναπαριστά την ατέλειωτη κοιλάδα του Woluwe, προ της αστικής ανοικοδόμησης. Μια νύξη περί προστασίας του περιβάλλοντος και εναγκαλισμού της φύσης.
Tomberg
Λειτούργησε πρώτη φορά το 1976, κάποτε τέρμα της -τέως- γραμμής 1Β. Στο κέντρο της σικ περιοχής Georges Henri, περιστοιχίζεται από διάφορα πάρκα (Georges Henri, Roodebeek, Malou και Van Muylder), ενώ το 1998 ανακαινίστηκε. Τότε ήταν που ανέλαβε δράση το δίδυμο των Guy Rombouts και Monica Droste από την Αμβέρσα και διακόσμησαν τις αποβάθρες και την είσοδο του σταθμού με το L’Alphabet Azart. Τοίχοι ντυμένοι με πλακάκι (μπλε στην δυτική πλευρά, κρεμ στην ανατολική), και στιλιζαρισμένα σχέδια ζώων, φυτών και χαρακτήρων.
Merode
Κομβικός σταθμός των Βρυξελλών, ενώνει τις γραμμές 1 και 5 ενώ υπάρχει και σύνδεση με το σιδηροδρομικό δίκτυο της SNCB / NMBS. Η στάση βρίσκεται δίπλα στο πάρκο Cinquantenaire και όταν φτιάχτηκε, το όνομά του έμοιαζε άκυρο με την περιοχή, μιας και δεν είχε σε τίποτα να κάνει με τον ομώνυμο Οίκο της βέλγικης αριστοκρατίας. Από την άλλη, η λογική της εποχής υπεδείκνυε μικρά και εύκολα ονόματα (έναντι πιο ταιριαστών, όπως το όνομα του παρακείμενου πάρκου επί παραδείγματι). Έτσι, με το πέρασμα του χρόνου, το όνομα του σταθμού έγινε συνώνυμο όλης της περιοχής, με το γεγονός ότι σαν σταθμός είναι -όπως είπαμε- κομβικός, να παίζει τον ρόλο του. Μια άλλη ιστορία που συνοδεύει τον σταθμό είναι ότι αρχικά είχε σχεδιαστεί να γίνει στην περιοχή που τώρα είναι το κτίριο της ING, στην λεωφόρο Marnix. Τότε στέγαζε την βελγική τράπεζα Lambert (που δεν υφίσταται πλέον), ωστόσο το σχέδιο εγκαταλείφθηκε για λόγους ασφαλείας. Κομμάτι του αρχικού υπόγειου δικτύου, το 1976, η ασυνήθιστη κατασκευή του, με τις γραμμές να είναι η μία πάνω από την άλλη, σε διαφορετικά επίπεδα, σήμαινε πως η κάθε αποβάθρα «έβλεπε» σε τοίχο. Έτσι, επελέγη ο ντόπιος Jean Glibert να τον διακοσμήσει. Καλλιτέχνης αφηρημένης τέχνης, διάλεξε σκούρους τόνους και γυαλιστερά πλακάκια, σε ένα ακαθόριστο γεωμετρικό μωσαϊκό. Εκτός αυτού, στον σταθμό Merode φιλοξενείται και η δημιουργία του Roger Raveel, με τίτλο Ensor: Vive la sociale. Ένα έργο φόρος τιμής στον βέλγο εξπρεσιονιστή James Ensor, και ίνδαλμα του καλλιτέχνη.
Roi Baudouin / Koning Boudewijn
Το νυν τέρμα της γραμμής 6 του μετρό, συνδέει το κέντρο με το Στάδιο, στην περιοχή του Heysel. Δεν έχει ημιόροφο, που σημαίνει πως βγαίνεις στην επιφάνεια κατευθείαν από τις αποβάθρες. Η μια από τις εξόδους οδηγεί στην λεωφόρο Impératrice Charlotte / Keizerin Charlottelaan και είναι φιλοτεχνημένη από ένα μπρούτζινο μπας ριλίφ (ανάγλυφο) της Αυτοκράτειρας, δια χειρός Elisabeth Barmarin. Το κυρίως πιάτο των έργων όμως, είναι το Vol de Canards, του Philippe Decelle. 31 πάπιες, φτιαγμένες από αλουμινένιους χρωματιστούς φλούο σωλήνες, που «πετούν» πάνω από τα κεφάλια των επιβατών στις δύο αποβάθρες. Ένα έξυπνο παιχνίδι φωτός, χρώματος και σκιάς, σε έναν κατά τ” άλλα συμβατικό σταθμό.
Pannenhuis
Άλλος ένας σταθμός από την μικρή γραμμή 6, αυτός εδώ είναι στην βασιλική γειτονιά του Laeken. Άνοιξε πρώτη φορά το 1982, δίπλα στην Rue du Pannenhuys / Pannenhuisstraat. Μοιάζει αρκετά με αυτόν του Kraainem, μιας και οι δύο είναι υπέργειοι και δεν έχουν κάποιο έργο τέχνης να τους κοσμεί. Το ενδιαφέρον του εντοπίζεται στην αρχιτεκτονική του, όπως κι αυτός του Kraainem. Ώχρα, κόκκινο και κρεμ αποχρώσεις, μια εντυπωσιακή κυλινδρική κατασκευή στην οροφή του, ασύμμετρες καμπύλες, κυμματοειδής διάταξη. Μπορείς να χαθείς για ώρες σ” αυτό τον σταθμό, απλά χαζεύοντας τις γωνιές του.
Étangs Noirs / Zwarte Vijvers
Οι «Μαύρες Λίμνες» του Koekelberg εγκαινιάστηκαν το 1981. Έγινε επίκεντρο το 2007, όταν κάποιοι τύποι για χαβαλέ έριξαν μέσα στο σταθμό ένα κλεμμένο Ford Fiesta. Ευτυχώς το συμβάν αυτό δεν απέφερε κάποια ζημιά στις ελαιογραφίες που κοσμούν τους διαδρόμους του. Θέμα των ελαιογραφιών δεν είναι άλλο από τις Μαύρες Λίμνες, που κάποτε βρίσκονταν στην θέση του σταθμού. Τώρα αποτελούν μέρος του αποχετευτικού συστήματος, μιας και όλη η περιοχή «αστικοποιήθηκε» με τον καιρό. Πίσω από τις ζωγραφιές είναι ο Jan Burssens, συνιδρυτής της κολεκτίβας Art Abstrait.
Botanique / Kruidtuin
Ο σταθμός αυτός αρχικά φτιάχτηκε με σκοπό να εξυπηρετήσει το δίκτυο του τραμ, το 1974, όμως από το 1988 έγινε μέλος του μετρό. Προφανώς και ονομάστηκε από τον παλιό βοτανικό κήπο και νυν πολιτιστικό χώρο του Botanique. Χαρακτηριστικό έργο του σταθμού, το Tramication fluide του Émile Souply, που μπήκε το 1978. Χρυσοχόος στο επάγγελμα, ο Souply εμπνεύστηκε στην δημιουργία τέχνης από κατάλοιπα της βιομηχανοποίησης, κάτι έκδηλο στο συγκεκριμένο έργο. Βέβαια δεν είναι το μόνο έργο που κοσμεί τον σταθμό, καθώς μέσα στα χρόνια κι άλλοι καλλιτέχνες πρόσθεσαν κάτι στην «συλλογή» του, όπως ο πορτογάλος νεο-ρεαλιστής Júlio Pomar με το έργο του Homenagem a Fernando Pessoa (1991), ο Pierre Caille με τις κούκλες του (Les Voyageurs, 1980), ο Martin Guyaux με την μπρούτζινη πλάκα (L’Odyssée, 2004) και φυσικά τα μεταλλικά πουλιά στο The Last Migration (1977) του Jean-Pierre Ghysels.
Porte de Namur / Naamsepoort
Άλλος ένας σταθμός σχεδιασμένος αρχικά (στα 70’ς) για το τραμ. Προβιβάστηκε στο δίκτυο του μετρό το 1988 και εξυπηρετεί τις γραμμές 2 και 6. Στην γειτονιά του Matonge, στο Ixelles, ο σταθμός είναι κάπως μονότονος και λιτός, φιλοξενεί ωστόσο έργα του πρωτοπόρου της χημειο-γραφίας, Pierre Cordier. Ο Cordier ξεκίνησε σαν φωτογράφος και εν συνεχεία ασχολήθηκε με την visual art, πειραματιζόμενος με χημικά και φωτοευαίσθητα υλικά. Αρχικά το έργο του είχε τοποθετηθεί στον σταθμό Rogier, αλλά το 2012 μεταφέρθηκε στο Porte de Namur. Επιπλέον, ο σταθμός αυτής της ζωντανής γειτονιάς του Ixelles αποτελεί σπίτι και για τα έργα από λευκό μάρμαρο του Octave Landuyt (έχουν τίτλο Het uiteindelijke Verkeer, 1979). Αντιπροσωπεύουν τις διάφορες φάσεις της ζωής του ανθρώπου (γέννηση, έρωτα, ενηλικίωση, θάνατο).
Thieffry
Αν η επιστημονική φαντασία μπορούσε να συμπτυχθεί σε έναν σταθμό, τότε μιλάμε για αυτόν του Thieffry. Εγκαινιάστηκε το 1976 και πήρε το όνομά του από τον παρακείμενο δρόμο Rue Aviateur Thieffry / Vlieger Thieffrystraat. Φόρος τιμής στον ήρωα του Α” Παγκοσμίου Πολέμου, Edmond Thieffry. Ο σταθμός εξυπηρετεί την γραμμή 5 και τον χαρακτηρίζουν τα δύο μεγάλου μεγέθους έργα τέχνης. Το ένα, ακριβώς πάνω από τις ράγες, φέρει τον τίτλο Aequus Nox (1976) και είναι του Vic Gentils. Χιλιάδες μικρά κομμάτια καθρέπτη, σαν θραύσματα, που αντανακλούν το φως, θυμίζοντας ίσως και μια ντισκομπάλα. Το δεύτερο, στο επίπεδο των εκδοτηρίων, δια χειρός Félix Roulin. Ένα γλυπτό, με τον δωρικό τίτλο Sculptures (1976), με μεταλλικούς στύλους από χάλυβα και οξειδωμένο χαλκό που μοιάζουν σαν να βγαίνουν από το πάτωμα. Μέσα στα χαλάσματα, διακρίνεις ένα πόδι, ένα χέρι, οπίσθια, τόσο ρεαλιστικά που πρέπει να τους ρίξεις μια δεύτερη ματιά για να διαπιστώσεις ότι δεν σε γελούν τα μάτια σου. Ένα γλαφυρό και τραχύ σχόλιο στην βιομηχανοποίηση, την ατομική ελευθερία και τον νεωτερισμό.
