- - https://www.newsville.be -

Το Μουσείο για την Αφρική ανοίγει ξανά, με μια αναθεωρημένη εικόνα του αποικιακού παρελθόντος

Μετά από πέντε χρόνια ανακαίνισης και πάνω από μία δεκαετία συζητήσεων για το πώς θα παρουσιάσει την εκτενή συλλογή, τα αρχεία και την έρευνα του, το Βασιλικό Μουσείο για την Κεντρική Αφρική στο πάρκο Tervuren ανοίγει ξανά τις πόρτες του αυτή την Κυριακή.

Για περισσότερο από επτά δεκαετίες, το Μουσείο Αφρικής στο Tervuren έδινε στους Βέλγους μια πρωτοφανή, συναρπαστική εικόνα για την Αφρικανική ήπειρο. Άγρια ζώα, πρωτόγονοι, ημίγυμνοι άνθρωποι…

Χτισμένο το 1910, το Βασιλικό Μουσείο για την Κεντρική Αφρική – όπως ονομαζόταν επίσημα – ήταν γνωστό ως το τελευταίο αποικιακό μουσείο της Ευρώπης. Μέχρι την πρόσφατη ανακαίνισή του, η μόνιμη έκθεση του δεν είχε αλλάξει από τη δεκαετία του 1950, που σημαίνει ότι η έκθεση αντανακλούσε τις τότε απόψεις για τον αποικισμό και τους μαύρους. «Φέρουμε ευθύνη για αυτή την εικόνα των Βέλγων…Για το αποικιοκρατικό, σχεδόν ρατσιστικό μήνυμα – ότι ο λευκός πολιτισμός είναι ανώτερος από τον μαύρο πολιτισμό», λέει ο γενικός διευθυντής Guido Gryseels.

Το πνεύμα της αποικιοκρατίας μπήκε για τα καλά στο αρχοντικό κτίριο -σε στιλ Βερσαλλιών- στο Tervuren λίγο έξω από τις Βρυξέλλες. Η κυριαρχία του βασιλιά Λεοπόλδου Β” πάνω σε αυτό που σήμερα είναι η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό καθώς και ο μεταγενέστερος αποικισμός του Βελγίου, παρουσιάστηκε ως αποστολή πολιτισμού και ως ανθρωπιστική προσπάθεια. Στην ροτόντα του κτιρίου υπάρχουν χάλκινα αγάλματα των γυμνών, «πρωτόγονων» ανθρώπων του Κονγκό μαζί με τους ντυμένους δυτικούς, με την πλάκα που τα συνοδεύει να γράφει: «το Βέλγιο φέρνει τον πολιτισμό στο Κονγκό».

Ο Gryseels ανέλαβε το 2001 την αποστολή να φέρει το μουσείο στη σύγχρονη εποχή. Αρκετά γρήγορα, ο ίδιος και οι διαχειριστές του μουσείου αποφάσισαν ότι πρέπει να επικεντρωθούν στη σύγχρονη Αφρική, με εκθέσεις για τη βιοποικιλότητα, τη μουσική και τις γλώσσες της ηπείρου. Το εκσυγχρονισμένο μουσείο έπρεπε επίσης να προσφέρει μια κριτική αποτίμηση του αποικιακού παρελθόντος του Βελγίου και να απορρίψει σθεναρά την αποικιοκρατία ως πρότυπο διακυβέρνησης. Τέλος, το ίδρυμα, το οποίο διαθέτει ένα τεράστιο ερευνητικό τμήμα, προσδοκά να οικοδομήσει στενότερους δεσμούς με την τοπική αφρικανική κοινότητα και να γίνει ένας τόπος συνάντησης για όποιον έχει ενδιαφέρον για την αφρικανική Ήπειρο.

Φυσικά, δεν άργησε να φτάσει και η περίοδος όπου ο Gryseels και οι συνάδελφοί του συνειδητοποίησαν ότι η υποδομή του κτιρίου είχε επίσης ανάγκη σοβαρής αλλαγής. Το 2013, τότε που ο χώρος έκλεισε για τις ανακαινίσεις -συνολικού κόστους 66,5 εκατομμυρίων ευρώ-, το Μουσείο δεν είχε καμία από τις παροχές που έχει ένας σύγχρονος χώρος. Κανένα κατάστημα, κανένα εστιατόριο, ούτε καν κλιματιζόμενο χώρο για προσωρινές εκθέσεις. Υπήρχαν επίσης μόνο δύο τουαλέτες σε ολόκληρο το κτίριο.

Το θέμα που προέκυψε ήταν το εξής: Πως επεμβαίνεις για τέτοιες αλλαγές -σε εσωτερικό και εξωτερικό- σε ένα κτίριο που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το 1978; Λοιπόν, δεν επεμβαίνεις.

Αντ “αυτού, ο Gryseels και η ομάδα του αποφάσισε να δημιουργήσει ένα νέο κέντρο επισκεπτών με ένα εκδοτήριο εισιτηρίων, κατάστημα αναμνηστικών και εστιατόριο. Συνδέεται με το ιστορικό κτίριο μέσω ενός υπόγειου διαδρόμου μήκους 100 μέτρων, το οποίο στεγάζει και τους νέους προσωρινούς εκθεσιακούς χώρους. Το κτίριο είναι πλήρως προσβάσιμο για ΑΜΕΑ, ενώ όλα τα μαρμάρινα, ξύλινα, παρκέ δάπεδα και τα βιτρό αποκαταστάθηκαν. Ο ανακαινισμένος χώρος θα ανοίξει ξανά στις 9 Δεκεμβρίου.

«Από αρχιτεκτονική άποψη, αυτός ο συνδυασμός ενός νέου κτιρίου με την ανακαίνιση του παλιού κτιρίου είναι πραγματικά ένα διαμάντι», λέει ο Gryseels. «Σίγουρα θα χρησιμεύσουμε ως παράδειγμα για το πώς να ανακαινίσουμε ένα μουσείο για τα επόμενα είκοσι χρόνια».

Όσο για την απογύμνωση του μουσείου από το αποικιοκρατικό αποτύπωμα… «Είναι μια διαδικασία μακρά», λέει. «Σίγουρα κινούμαστε προς την σωστή κατεύθυνση αλλά νομίζω ότι πολλά πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ καλύτερα», λέει, επικαλούμενος τη συμμετοχή της αφρικανικής διασποράς. «Νομίζω παρόλα αυτά ότι πολλοί άνθρωποι θα θυμούνται την ομορφιά της Αφρικής όταν μπαίνουν στο μουσείο και θα δουν επίσης ότι προσεγγίζουμε τα αντικείμενα και τις ιστορίες του παρελθόντος με έναν πολύ κριτικό τρόπο».

Δεν είναι όμως αυτή η εικόνα που έχουν όλοι οι Βέλγοι για το αποικιακό παρελθόν της χώρας τους, που οι πρώην αποικίες της περιλάμβαναν επίσης τη σημερινή Ρουάντα και το Μπουρούντι. Η Tracy Tansia, 28 ετών, αξιωματούχος με ρίζες από το Κονγκό, διακρίνει δύο ομάδες. Υπάρχουν εκείνοι που διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στην κυριαρχία του Βελγίου στο Κονγκό – μέσω της εκκλησίας, της βασιλικής οικογένειας ή με πολιτική ιδιότητα – και θέλουν να καλύψουν το παρελθόν επειδή ντρέπονται για το τι συνέβη. Και από την άλλη υπάρχει το ευρύ κοινό, που, όπως λέει η Tansia, δεν γνωρίζει, δεν ενδιαφέρεται να μάθει ή ανήκει σε μια μικρή αλλά ολοένα και αυξανόμενη ομάδα που θέλει να μάθει περισσότερα για το αποικιακό παρελθόν του Βελγίου.

Η ευθύνη πέφτει συνήθως στους εκπαιδευτικούς. Ενώ οι εκπαιδευτικοί μπορούν να επιλέξουν να αφιερώσουν χρόνο στην τάξη για το θέμα, σπανίως το κάνουν μιας και δεν αποτελεί μέρος του επίσημου προγράμματος σπουδών, ούτε στην Βαλλονία ούτε στη Φλάνδρα. Για την Tansia, οι ευρύτερες επιπτώσεις αυτής της έλλειψης γνώσης είναι τεράστιες. «Για να καταπολεμήσεις τον ρατσισμό και την αφρικανοφοβία, πρέπει να κοιτάξεις την πραγματική αιτία και να βρεθείς στο αποικιακό μας παρελθόν και την εικόνα που σχηματίστηκε για τους Κονγκολέζους τότε», λέει. «Κάθε μάθημα θα πρέπει να λάβει υπόψη αυτό και δεν πρέπει να επιτρέπεται σε κανένα δάσκαλο να πει:« Το Βέλγιο έφερε πολιτισμό ». Το Κονγκό είχε έναν πολιτισμό και μια πλούσια ιστορία και οι δύο καταστράφηκαν σε μεγάλο βαθμό από τη δουλεία, τον Leopold II και το Βελγικό Κονγκό.

Το αποικιακό παρελθόν του Βελγίου είναι μια ανοιχτή πληγή τόσο για τους Κονγκολέζους όσο και για τους Βέλγους, λέει η Tansia. «Εξακολουθούμε να αισθανόμαστε τον πόνο των προγόνων μας. Είμαι πεπεισμένη ότι είναι στο DNA μας», λέει, περιγράφοντάς το ως μια συλλογική μορφή τραύματος, που μεταδόθηκε από τη μία γενιά στην άλλη. «Για κάποιους λευκούς Βέλγους, είναι προκάλυμμα. Σήμερα ξέρουν: «Αυτό που έγιναν δεν ήταν εντάξει, οπότε θα κλείσω τα μάτια μου σε αυτό». Αλλά ο καλύτερος τρόπος για να επουλωθεί ένα τραύμα είναι να μιλήσεις για αυτό».

Μαθήματα από την ιστορία

Αφού ο βασιλιάς Λεοπόλδος ο Β” ίδρυσε το Ελεύθερο Κονγκό το 1885, περιοχή 80 φορές μεγαλύτερη από το Βέλγιο, κυβέρνησε την τεράστια χώρα ως προσωπικό του φέουδο, επιβάλλοντας μια εκ του μακρόθεν τρομοκρατία. Οι κάτοικοι έπρεπε να συλλέγουν καουτσούκ υπό καθεστώς καταναγκαστικής εργασίας και οι επόπτες τους επέβαλαν σκληρές ποινές. Ο Λεοπόλδος ο Β”, ο δεύτερος βασιλιάς του Βελγίου, θεωρείται υπεύθυνος για το θάνατο 10 εκατομμυρίων Κονγκολέζων.

Μετά από μια συνεχή διεθνή κατακραυγή για τις θηριωδίες, το βελγικό κοινοβούλιο πήρε τον έλεγχο από τον Λεοπόλδο, το 1908. Το Κονγκό έγινε αποικία υπό την κυριαρχία και τον έλεγχο του βελγικού κοινοβουλίου, μια συνθήκη που παρέμεινε έτσι μέχρι το 1960, καθώς ακολούθησε μια μια σύντομη μάχη για την ανεξαρτησία του. Κατά τη διάρκεια αυτών των δεκαετιών, οι Κονγκολέζοι ήταν ουσιαστικά πολίτες δεύτερης κατηγορίας στην ίδια τους τη χώρα: αποκλείονταν από τις νομοθετικές διατάξεις, ενώ η στάση των Βέλγων απέναντι στον τοπικό πληθυσμό είχε έναν χαρακτήρα πατερναλιστικό – οι Κονγκολέζοι αντιμετωπίζονταν σαν να είναι μικρά παιδιά.

Ο αποικισμός του Βελγίου στην -πλέον- Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τρίτη μεγαλύτερη χώρα στην Αφρική σήμερα, ήταν ένα σύστημα που βασίστηκε στον ρατσισμό, στην στρατιωτική υπεροχή και αποσκοπούσε μόνο στην συσσώρευση κέρδους από μια πραγματικά πλούσια χώρα.

 

Πηγή: xpats.com