Ο Βίνσεντ φαν Χοχ (Vincent van Gogh) υπήρξε ένας ειλικρινής και ευαίσθητος καλλιτέχνης, που «εξυπηρετώντας» το κλισέ, αναγνωρίστηκε μετά θάνατον. Στα μόλις 37 χρόνια ζωής του πρόλαβε να δώσει αριστουργήματα, τα οποία επέδρασαν καταλυτικά στο ρεύμα του εξπρεσιονισμού ειδικότερα και στην ίδια την ζωγραφική τέχνη γενικότερα.
Ασφαλώς και δεν είναι τυχαίο το ότι η ζωγραφική του φαν Χοχ τον κατατάσσει στους εξπρεσιονιστές. Από πολύ μικρή ηλικία έπασχε από κατάθλιψη και λοιπές ψυχολογικές διαταραχές. Προσπαθώντας λοιπόν να βρει ένα νόημα στην ζωή του, άργησε να το ανακαλύψει, με αποτέλεσμα να πιάσει πινέλο για πρώτη φορά στην ζωή του στα 27 του χρόνια.
Πρωτομπαίνοντας στην έκθεση, αυτό που τραβάει το βλέμμα είναι η αναπαράσταση ενός από τους πιο διάσημους πίνακες του, το «Υπνοδωμάτιο στην Αρλ». Η Αρλ, αυτή η μικρή πόλη του γαλλικού Νότου, αποτέλεσε το καταφύγιό του και ταυτόχρονα την πιο παραγωγική περίοδο της ζωγραφικής του ζωής.
Είχε προλάβει νωρίτερα να επισκεφθεί Παρίσι και Αμβέρσα, όπου ειδικά στο πρώτο ήρθε σε επαφή με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού μέσω ορισμένων σημαντικών εκπροσώπων του, όπως ο Ντεγκά και ο Γκογκέν. Στοιχεία του οποίου κινήματος ενσωμάτωσε ο Βίνσεντ σ’ αυτό που θα μετεξελισσόταν σε εξπρεσιονισμό.
Σύμφωνα με τον ορισμό: (o εξπρεσιονισμός) είναι μια μορφή τέχνης στην οποία ο καλλιτέχνης αναζητά τρόπους συναισθηματικής έκφρασης κι όχι ρεαλιστικής απεικόνισης της πραγματικότητας. Η διαστρέβλωση της πραγματικότητας λοιπόν είναι κάτι παραπάνω από έκδηλη στους πίνακες του φαν Χοχ. Αναγνωρίσιμα μοτίβα (σταχοχώραφα, δωμάτια, δρόμοι, λουλούδια) αλλά εμφανώς διαστρεβλωμένα. Όπως διαβάζουμε και σε μια από τις ρήσεις του «Ονειρεύομαι τη ζωγραφική μου και μετά ζωγραφίζω αυτό που ονειρεύομαι».
H έκθεση, με τον τρόπο που είναι δομημένη ουσιαστικά φωτίζει περισσότερο τον άνθρωπο Βίνσεντ, παρά το ίδιο του το έργο. Μέσω ενός συνδυασμού τριών διαφορετικών τεχνών, της εικόνας, του ήχου και του λόγου, ο θεατής γίνεται μάρτυρας της πορείας του ολλανδού ζωγράφου. Οι εικόνες στις προβολές κατά μήκος των τοίχων της σκοτεινής αίθουσας εναλλάσσονται μεταξύ λεπτομερειών από τους πίνακές του, χειρόγραφων επιστολών και προσχεδίων του καλλιτέχνη. Ο λόγος εμφανίζεται μέσα από συνοπτικά αποσπάσματα από την αλληλογραφία του φαν Χοχ. Μικρά τσιτάτα, που άλλα κρύβουν μια δόση ρομαντισμού, άλλα μια πιο δραματική ή απαισιόδοξη διάθεση ενώ άλλα είναι εντελώς χιουμοριστικά. Και τέλος η μουσική. Που δείχνει να έχει βρει την χρυσή τομή και να έρχεται να συμπληρώσει τα όποια κενά αφήνει ο λόγος. Εν ολίγοις, ο θεατής γίνεται κοινωνός ενός οπτικοακουστικού ερεθίσματος που αφενός τον φέρνει σε επαφή με το έργο του, αφετέρου όμως του ανοίγει την πόρτα στον ψυχισμό του καλλιτέχνη. Ενός καλλιτέχνη πολύπλευρου, πολύπλοκου και αναμφίβολα ταλαντούχου.
Όσο για τα ερωτήματα που αναφέρθηκαν στην εισαγωγή… Γνωρίζοντας πτυχές μιας τέτοιας προσωπικότητας, μοιραία θα γεννηθούν απορίες, δίκην ενδοσκόπησης. Πως ξεπερνά κανείς τους δαίμονές του; Κι αν τους ξεπερνά, τι κόστος έχει; Ποιος κρύβεται πίσω από ένα γνωστό έργο τέχνης και πόσο τελικά νομίζουμε ότι το «κατέχουμε»; Το έργο ανήκει τελικά σε όλους μας όταν φύγει από το ατελιέ του ζωγράφου;
Αυτά και άλλα πολλά, που φυσικά παραμένουν στην διάθεση και την όρεξη του καθενός για να τα στοχαστεί και να τα αναρωτηθεί. Γιατί όπως γλαφυρά το τοποθετεί κι ο ίδιος ο φαν Χοχ: «Κάλλιο να πεθάνω από πάθος, παρά από βαρεμάρα».
Πληροφορίες έκθεσης
Vang Gogh Alive
Mέγαρο Μουσικής Αθηνών
Ημερομηνίες/ Ώρες λειτουργίας:
8 Νοεμβρίου 2017 – 4 Μαρτίου 2018
Ώρες: 10:00 – 22:00
Τιμές εισιτηρίων: Ενήλικες : 15 ευρώ, Παιδιά / Φοιτητές / Άνεργοι / 65+: 12 ευρώ,
Παιδιά κάτω από 5 ετών: Δωρεάν εφόσον συνοδεύονται από τους γονείς.
Επίσημη ιστοσελίδα της έκθεσης, εδώ.
Φωτογραφίες: D. Navridis / Newsville.be