Των Διδασκάλων

Πρόσφατα*, νέα της ζωής και του θανάτου με έκαναν να ανατρέξω σε δυο προσωπικότητες-δασκάλους που επηρέασαν και τη ζωή μου αλλά και τον τρόπο που βλέπω τη ζωή. 

Θα ξεκινήσω με το σκοτεινό κομμάτι της είδησης του θανάτου του Κώστα Σέκερη, ομότιμου καθηγητή της Βιοχημείας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και ψυχή και διανόηση του Κέντρου Βιολογικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Σπούδασε Ιατρική αλλά τον απορρόφησε η βιοχημική έρευνα. Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Μονάχου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Marburg, και καθηγητής – ερευνητής στο Γερμανικό Ερευνητικό Κέντρο Καρκίνου στην Χαϊδεμβέργη, γράφουν οι περγαμηνές του πριν έρθει στην Ελλάδα. 

Το 1977 δίνει ζωή στο καλλιμάρμαρο κτίριο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Νέοι ερευνητές το επανδρώνουν κουβαλώντας τις εμπειρίες τους από την Ευρώπη και την Αμερική. Εμψυχωτής αυτής της αναγέννησης, ο Σέκερης. Τα φώτα ανάβουν όλο το εικοσιτετράωρο, οι φυγόκεντροι και οι φασματογράφοι θερμαίνονται, οι κουβέντες γίνονται ζωηρές για δημοσιεύσεις, μοντέλα και σεμινάρια. Μια ζωή που δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τα εργαστήρια του εξωτερικού. Μια μικρή όαση σε μια χώρα όπου η λέξη «έρευνα» γεννά θυμηδία και η λέξη «επιστήμη» δυσπιστία. Πάνω όμως από την αδιαμφισβήτητη αξία του επιστημονικού έργου, που είχε ήδη ο Σέκερης και που ενέπνεε εμάς τους νεότερους, είχε και άλλα χαρίσματα: την ανθρωπιά, την ευγένεια και την αξιοπρέπεια. Ήμουν από τους πολύ τυχερούς που δούλεψαν μαζί του στο ΕΙΕ. Σίγουρα πολλά έμαθα και πολλά ενίσχυσαν την καριέρα μου. Αυτό όμως που μου έχει μείνει πάνω από όλα από τον Κώστα είναι, ότι όταν ο Κώστας με την άσπρη εργαστηριακή μπλούζα διέτρεχε τους διαδρόμους του ΕΙΕ, διαχυνόταν μια αύρα αξιοπρέπειας, ένα χαμόγελο καλοσύνης που εμπεριέχεται στην προσφορά της επιστήμης, μια απλότητα και το ανεπιτήδευτο, για το τόσο προφανές, «έκαστος εφ’ ω ετάχθη», καθώς και το φιλοσοφικό δέος για την πολυπλοκότητα των βιολογικών συστημάτων, ακόμα και των πιο απλών. Μέσα Σεπτεμβρίου, το νέο έπεσε ξερό και καταληκτικό. Ο Κώστας έφυγε. Αθόρυβος, ειρηνικός και αξιοπρεπής. Ίσως και με ένα χαμόγελο καλοσύνης και φιλοσοφικής εγκαρτέρησης στο στόμα… 

Από τον παρελθόντα χρόνο που χρησιμοποιούμε για κάποιον που φεύγει, θα ήθελα να μιλήσω για κάποιον άλλο δάσκαλο που ακόμα παράγει δημιουργικό έργο. Μόλις εξεδόθη ένα opus Magnum 938 σελίδων, με τίτλο «Ο Δαρβινισμός και η ιστορία του έως τις μέρες μας», από τον Κώστα Κριμπά. Ο Κριμπάς, συνομήλικος περίπου του Σέκερη, ξεκινά τις σπουδές του στη βιολογία στο Πανεπιστήμιο της Λοζάνης, συνεχίζει στη Σορβόννη και καταθέτει τη Διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά φεύγει για το Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, όπου συνεργάζεται με τον μέγα καθηγητή της εξελικτικής βιολογίας Theodosius Dobzhansky. Νεότατος, 29 χρονών, εκλέγεται καθηγητής της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών. Από τον Κριμπά διδαχτήκαμε τους Νόμους του Mendel, τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου, τη Νεοδαρβινική θεωρία, της οποίας θιασώτης ήταν ο Dobzhansky, και τις αρχές της Μοριακής θεωρίας, που τότε δεν είχε κλείσει καν μια δεκαετία, αλλά έμελε να χαράξει το μέλλον και την πορεία της Βιολογίας. Στη Γεωπονική Σχολή τη δεκαετία του ’60 ένας άνεμος νεωτερισμού έπνεε στον υποβαθμισμένο Βοτανικό και την, κατ’ όνομα μόνο, Ιερά Οδό. Ο Κριμπάς ήταν νεωτεριστής. Μας επέτρεπε να γράφουμε στη δημοτική γλώσσα, μας υποδήλωνε τη σπουδαιότητα της Ιστορίας της Επιστήμης, άφηνε αιχμές για την κοινωνιοβιολογία και μας έδινε ξένη βιβλιογραφία σαν πρώτο βήμα της διαλεκτικής της επιστήμης και της κατάργησης του θέσφατου της από έδρας μονολογικής διδασκαλίας. Το διάστημα 1993-2000 εκλέγεται καθηγητής της Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 2002 μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Πριν δυο χρόνια βρεθήκαμε σε μια ημερίδα Βιοηθικής, οργανωμένη από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Με θυμήθηκε. Στην ανακοίνωσή του μίλησε για το βιβλίο που ετοίμαζε πάνω στο Δαρβινισμό. Το βράδυ, σ΄ ένα ταβερνάκι στον γραφικό Μυλοπόταμο, με το γνωστό του χαμόγελο μου είπε: «θα το στείλω στον Bush και τους Δημιουργιστές του! Ίσως κάτι μάθουν…»</i>