- - https://www.newsville.be -

Χρηματοπιστωτική Κρίση 2008, μια Άλλη Προσέγγιση

Του Γιώργου Καραβέλη

Το άρθρο του κυρίου Καραβέλη δημοσιεύθηκε από το περιοδικό Ελληνικού πολιτισμού «ΘΕΑ», την συντακτική ομάδα του οποίου και ευχαριστούμε για την συνεργασία και την αναδημοσίευση του άρθρου.

Η λειτουργία του εμπορίου

Οι εμπορικές ροές και τα εμπορικά πρότυπα δεν έχουν ακολουθήσει θεωρητικά μοντέλα, αλλά οικονομικούς και πολιτικούς προβληματισμούς. Η εμπορική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ) για παράδειγμα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής της πολιτικής. Οι εμπορι­κές της διενέξεις με την ΕΕ πηγάζουν από δύο αλληλεξαρτώμενους παράγοντες.

Ο πρώτος είναι η υπόθεση ότι το κριτήριο του συγκριτικού πλεονεκτήματος, εάν εφαρμοσθεί σε μια ζώνη ελευθέρων συναλλαγών, θα αποφέρει ουσιαστικά οφέλη στις ΗΠΑ.Αυτό ισχύει εξαιτί­ας του σχετικού συγκριτικού πλεονεκτήματος των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τους παράγοντες της τε­χνολογίας, των επενδύσεων και του χρήματος, αλλά και διότι τα εμπορικά οφέλη που αποκομί­ζονται από την αγορά, τα οικειοποιείται η χώρα που μπορεί να καθορίσει τους όρους των συ­ναλλαγών.

Ο δεύτερος παράγοντας αφορά σε ρυθμιστικούς και μη δασμολογικούς περιορισμούς στις ελεύ­θερες εμπορικές συναλλαγές που είτε προσλαμβάνονται ως μια προστατευτική ομπρέλα σε μια πολύ νεαρή βιομηχανία ή καθιερώνονται προκειμένου να λειτουργήσουν ως συγκαλυμμένα εμπόδια. Συνήθως αιτιολογούνται ότι προστατεύουν τα συμφέροντα των καταναλωτών.

Όμως, σε ένα παγκόσμιο εμπορικό σύστημα που δεν συνδέεται με κανόνες, η πρόταση που αποσκοπεί στο να προσθέσει αξία στις ενέργειες προώθησης των εξαγωγών εκ μέρους των κρατών μελών, θα πρέπει να επικεντρώνεται στα μέσα και τους τρόπους με τους οποίους θα εξασφαλίζεται η κινητοποίηση των άλλων τριών παραγόντων προκειμένου να επιτευχθεί ένας συγκεκριμένος στόχος.

Για παράδειγμα, σε περίπτωση που οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις χρονοτριβούν στον Πα­γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, ποιες οι επιλογές για την ΕΕ; Θα ήταν σκόπιμο για την ΕΕ να επιδιώξει μια διαπεριφερειακή προσέγγιση στο εμπόριο, τις επενδύσεις και τη μεταφορά τεχνο­λογίας, με σκοπό να καθιερωθεί μια κάποια μορφή διατλαντικής συμφωνίας ελευθέρων συναλ­λαγών, χωρίς προηγουμένως να καθοριστούν τα πλαίσια για την κινητικότητα αυτών των παρα­γόντων;

Εάν υποθέσουμε ότι η κατάργηση των δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών στο δια­τλαντικό εμπόριο θα οδηγήσει σε αύξηση των συναλλαγών αγαθών και υπηρεσιών σε ποσοστό του 1,2% του κοινοτικού ΑΕΠ (ένα ανάλογο ποσοστό ωφελειών προέκυψε από το πρόγραμμα της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς), θα άξιζε ένας τέτοιος αντίκτυπος στην ευημερία των πολιτών της ΕΕ την προσπάθεια επιδίωξης του στόχου; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα από τους επίσημους θεσμούς της ΕΕ είναι θετική, άρα η φι­λευθεροποίηση των αγορών και η αλληλο-εξάρτησή τους συνεχίζεται. Ωστόσο δεν λαμβάνεται υπόψη η προκαλούμενη ροή επενδύσεων, η μεταφορά τεχνολογίας και η χρηματοπιστωτική κρί­ση που ενέχουν.

Η λειτουργία των επενδύσεων

Η λειτουργία των επενδύσεων είναι σημαντική διότι η επένδυση ως συνιστώσα της συνολικής ζήτησης ή ως επιχειρηματική απόφαση που οδηγεί στη δημιουργία ενός παραγωγικού μέσου, είναι αβέβαιη από τη φύση της. Έχει όμως πολύ μεγάλη σημασία εξαιτίας του λειτουργικού της ρόλου και αντίκτυπου. Η επένδυση αυξάνει το απόθεμα παραγωγικού κεφαλαίου και επομένως αυξάνει την παραγωγικότητα η οποία επιφέρει, ως γενική τάση, τη μείωση των τιμών. Η εμπειρία των αναπτυγμένων οικονομιών δείχνει ότι οι ξένες επενδύσεις εξαρτώνται από δύο παράγοντες: α) την πρόσβαση σε μία προηγουμένως κλειστή αγορά και β) τις οικονομικές προο­πτικές και τα αναμενόμενα κέρδη στη χώρα υποδοχής. Αλλά η πρόσβαση στην αγορά και τα αναμενόμενα κέρδη εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη και τη λειτουργία κεφα­λαιαγορών, όπως επίσης και από συμπληρωματικούς παράγοντες όπως είναι η νομοθεσία, το κατηρτισμένο εργατικό δυναμικό, τα έμπειρα διοικητικά στελέχη και η πολιτική σταθερότητα. Πιο συγκεκριμένα, η ανταγωνιστικότητα των κλάδων και το εξαγωγικό δυναμικό τους εξαρτώνται από την ποιότητα των επενδύσεων. Οι τελευταίες, με βάση τις εμπειρίες, καθορίζουν το εμπορι­κό πρότυπο και το ρυθμό ανάπτυξης. Ωστόσο, τα έξοδα των επενδύσεων προκαλούν βιομηχα­νική προσαρμογή και δημιουργούν νέες επιλογές και νέες ευκαιρίες για την εμφάνιση νέων επι­χειρήσεων. Το εμπόριο και οι επενδύσεις αποτελούν αναπόσπαστους παράγοντες στο σημερινό παγκο­σμιοποιημένο περιβάλλον. Μια εμπορική πολιτική δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από τις επενδυτι­κές στρατηγικές όταν καθορίζονται οι εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες. 2.3Η λειτουργία της τεχνολογίας Η λειτουργία της τεχνολογίας αποτελεί ένα σύνθετο φαινόμενο. Η τεχνολογία είναι ένας από τους τέσσερις παράγοντες (οι άλλοι τρεις είναι η ενέργεια, το κεφάλαιο και το εργατικό δυναμικό) που καθορίζουν την αναπτυξιακή πορεία μιας χώρας ή μιας περιοχής ή ακόμη και του κόσμου όπως τον διαμόρφωσε ο άνθρωπος. Υπό αυτή την έννοια, η τεχνολογία έχει διαδραματίσει το ρόλο του καταλύτη. Σήμερα στην ΕΕ επικεντρώνουμε τις προσπάθειές μας στην έρευνα προκειμένου να επιλύσου­με το διττό πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Συχνά δη­λώνεται ότι η καινοτομία στην ΕΕ προσκρούει στη διασπορά των ερευνητικών προσπαθειών και στη δυσκολία μετατροπής των αποτελεσμάτων της καινοτομίας σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Μια λύση θα ήταν οι αγορές, μόνον που αυτές είναι ανοιχτές και αλληλο-εξαρτώνται. Η παραδοσιακή έννοια της τεχνολογίας συνδέθηκε με τη δημιουργία νέων κεφαλαιουχικών αγα­θών ή νέων επενδυτικών σχεδίων. Η κοινωνία των πληροφοριών αχρήστευσε την παραδοσιακή οπτική. Η σύγχρονη χρήση της τεχνολογίας αποτελεί δραστηριότητα βασισμένη στη γνώση. Έχει αυξηθεί σημαντικά το γνωστικό περιεχόμενο των υπηρεσιών που αποτελούν αντικείμενο εμπο­ρικής συναλλαγής, και ο παραδοσιακός ορισμός των κεφαλαιουχικών αγαθών μπορεί να είναι σήμερα ακατάλληλος λόγω της ενσωματωμένης ανθρώπινης αξίας, αποτελέσματος της κοινωνί­ας των πληροφοριών. Η κοινωνία των πληροφοριών έχει καταστήσει δυνατό τον μετασχηματισμό της βασικής και προηγμένης τεχνολογικής έρευνας σε εμπορικά αξιοποιήσιμη τεχνολογία. Σχεδόν όλες οι χρημα­τιστηριακές καινοτομίες είναι εμπορεύσιμες. Πριν από πενήντα χρόνια ο παράγοντας της τεχνολογίας ήταν ενσωματωμένος στα νέα κεφα­λαιουχικά αγαθά που απαιτούσαν χρόνο για την επινόησή τους και μακρές χρονικές περιόδους για την υλοποίησή τους. Σήμερα η ταχύτητα, ο χρόνος και η απόσταση δεν παίζουν κανένα ρόλο. Η τεχνολογία έχει καταστεί ένα εμπορεύσιμο πακέτο γνώσεων. Μας λείπουν οι αγορές αλλά μπορούμε να τις δημιουργήσουμε. Οπότε τότε θα μπορεί κανείς να αγοράσει τεχνολογικές υπηρεσίες όπως είναι η έρευνα και ανάπτυξη, οι άδειες εκμετάλλευσης, διπλώματα ευρεσιτεχνίας ή πολιτιστικές υπηρεσίες. Ακόμη και η συμφωνία πνευματικών δικαιω­μάτων που συνδέονται με το εμπόριο (TRIPs) παρακάμπτεται εύκολα μέσω των προηγμένων τεχνολογικών τεχνικών.

(μέρος 3ο)

Ο Γιώργος Καραβέλης γεννήθηκε στο Βαθύλακκο – Νέα Σιγή Κοζάνης το 1949. Σπούδασε οικονομικά στο London School of Economics (B.Sc.), McGill University (M.A.), University College London (Ph.D.). Η διδακτορική του διατριβή έλαβε το βραβείο SAYERS του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, και εκδόθηκε σε βιβλίο, EMU, An Application of the Fundamental Principles of Monetary Theory, 1994. Επισκέπτης Υπότροφος στο University of Cambridge. EU Fellow στο Princeton University και George Mason University. Από το 1982 εργάζεται στη Γενική Γραμματεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ειδικότερα, στις κοινοβουλευτικές επιτροπές. Αλλά και με μετάταξη από το ΕΚ, εργάστηκε στην κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας, το 1997-98.