Ο Ιούνιος στις γλώσσες της Ευρώπης

Ο Ιούνιος, ο πρώτος μήνας του καλοκαιριού, έχει πάρει το όνομά του από την θεά Ήρα, η οποία στα λατινικά είναι Juno (διαβάζεται Γιούνο). Είναι ο μήνας με τις μεγαλύτερες ημέρες του χρόνου και μάλιστα στις 21 είναι το θερινό ηλιοστάσιο.

Για να επανέλθουμε στα της ονομασίας: Οι ρωμαίοι ήταν αυτοί που έφτιαξαν το καλαντάρι όπως (σχεδόν) το ξέρουμε και σήμερα, οπότε διόλου περίεργο το ότι ονομάτισαν όλους τους μήνες (πάλι σχεδόν) από τους θεούς και τις θεές. Ο Ιούνιος δεν αποτελεί εξαίρεση, όπως είδαμε. Κι όπως φαίνεται και στον χάρτη του Jakub Marian (δείτε τον εδώ σε πλήρη ανάλυση), η συντριπτική πλειοψηφία των ευρωπαϊκών γλωσσών, έχουν δανειστεί την ονομασία του εν λόγω μήνα από την θεά Juno.

Ας δούμε ποιοι διαφοροποιούνται.

Πολωνοί (czerwiec), Ουκρανοί (čérven’), Τσέχοι (červen), Λευκορώσοι (cervjen) έχουν ονομασίες η ρίζα των οποίων ανάγεται στην σλαβική λέξη για το χρώμα κόκκινο (*čьrvenъ στην Πρωτο-σλαβική). Αυτό ίσως σχετίζεται με το γεγονός πως στις χώρες αυτές είναι η εποχή που τα κόκκινα φρούτα, όπως μήλα, φράουλες, κεράσια, ωριμάζουν.

Στα κροατικά, ο Ιούνιος είναι lipanj, η κροατική λέξη για την τριανταφυλλιά, που ανθίζει κατά τον μήνα αυτό. Στα λιθουανικά διαλέγουν άλλο δέντρο, την σημύδα, που στην γλώσσα τους είναι birželis.

Το ιρλανδικά Meitheamh, το ουαλικό Mehefin, το βρετόνικο Mezheven και το κορνουαλικό Metheven, όλα προκύπτουν από την πρώτο-κελτική ρίζα *medyo-samīno, που σημαίνει μεσοκαλόκαιρο. Αντιθέτως το σκοτσέζικο / γαελικό  Ògmhios προκύπτει από τα òg (“νέος”) + mìos (“φεγγάρι”).

Στα φινλανδικά ο Ιούνιος είναι kesäkuu, λέξη που ετυμολογείται από το kesä που σημαίνει καλοκαίρι (συν την κατάληξη –kuu που σημαίνει μήνας).

Στην γειτονική Τουρκία, έχουν το harizan, λέξη αραμαϊκή η οποία έχει περάσει στα τουρκικά μέσω των αραβικών. Harizan είναι το θέρισμα, το οποίο δεν προξενεί εντύπωση αν σκεφτούμε πως η λαϊκή ονομασία του Ιούνιου στα ελληνικά είναι Θεριστής.

Στα αλβανικά, είναι qershor, από την λέξη qershi που είναι το κεράσι, ενώ οι Βάσκοι χρησιμοποιούν τον όρο ekain, το οποίο πιθανολογείται πως ανάγεται στο eki (ήλιος) και στο +gain (κορυφή, ζενίθ).

Για το τέλος, αφήνουμε μια διάλεκτο, αυτή της Σαρδινίας, όπου είναι η μοναδική ρωμανική γλώσσα που δεν χρησιμοποιεί την λέξη που ανάγεται στο Juno. Εκεί, λοιπόν, ο Ιούνιος είναι Làmpadas, που όπως όλα δείχνουν προκύπτει από την λατινική λέξη lampada, που σημαίνει φανός, φανάρι (όπως και η δική μας λαμπάδα).

Πηγή: jakubmarian.com
Φωτογραφία εξωφύλλου: πίνακας «Θερισμός στην Προβηγκία», V. van Gogh, λάδι σε καμβά, 1888.