Ο Ιούλιος στις γλώσσες τις Ευρώπης

Όπως είδαμε και στο προηγούμενο άρθρο, για τον Ιούνιο, οι Ρωμαίοι ήταν αυτοί που όρισαν το ημερολόγιο σχεδόν όπως το ξέρουμε και σήμερα. Οι ονομασίες εξάλλου όλων των μηνών είναι λατινικές και σχεδόν όλες προέρχονται από το ρωμαϊκό Πάνθεον. Σχεδόν, εκτός από δύο και ο Ιούλιος είναι ο ένας από αυτούς (ο άλλος είναι ο Αύγουστος, αλλά γι’αυτόν θα μιλήσουμε άλλη φορά).

Ο Ιούλιος πήρε την ονομασία του προς τιμήν του Ιουλίου Καίσαρα* – του πιο γνωστού ίσως Καίσαρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το όνομα μάλιστα το έδωσε ένας άλλος Καίσαρας, ο Αύγουστος! Είπαμε στην εισαγωγή πως ο Ιούλιος είναι ο 7ος μήνας του έτους. Αυτό ισχύει στο Ιουλιανό και το Γρηγοριανό Ημερολόγιο. Πιο πριν, ήταν ο 5ος κατά σειρά μήνας, εξού και το αρχικό όνομά του ήταν Quintilis (πέμπτος, στα λατινικά).

Όπως βλέπουμε και στον χάρτη του γλωσσολόγου Jakub Marian, η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών χρησιμοποιούν κάποια βερσιόν του ονόματος «Ιούλιος» για τον μήνα. Όχι όμως όλες. Ας δούμε ποιοι διαφοροποιούνται και γιατί (δείτε τον χάρτη σε πλήρη ανάλυση εδώ).

Πολωνοί (lipiec), Ουκρανοί (lýpen’) και Λευκορώσοι (lípjen’) ονοματίζουν τον μήνα αυτό από μια σλαβική ρίζα που περιγράφει την φλαμουριά. Το ίδιο και οι Λιθουανοί (liepa).

Οι Τσέχοι το μπλέκουν λίγο, μιας και ο Ιούλιος στην γλώσσα τους είναι červenec, με άλλα λόγια έχει ακριβώς την ίδια ρίζα με τον Ιούνιο, που είναι červen, που όπως είχαμε δει στο προηγούμενο άρθρο, η ρίζα αυτή ανάγεται στην σλαβική λέξη για το κόκκινο χρώμα (*čьrvenъ στην Πρωτο-σλαβική).

Οι Κροάτες από την άλλη, τον λένε Srpajn, που προέρχεται από το srp, το δρεπάνι στα κροατικά. Εδώ ίσως αξίζει να σκεφτούμε πως η λαϊκή ονομασία του Ιουλίου στα ελληνικά είναι Αλωνάρης, άρα η σύνδεση της εποχής με την διαδικασία του αλωνίσματος (βλέπε δρεπάνι) ξεφεύγει από τα στενά όρια ενός τόπου μόνο.

Ως προς αυτό, έρχονται προς επιβεβαίωση και οι ονομασίες του Ιουλίου αυτή τη φορά όχι σε γλώσσες, αλλά σε διαλέκτους. Στην Σαρδηνία είναι trìulas, από το ρήμα triulare που σημαίνει αλωνίζω. Το ίδιο και στα ρομανσικά (διάλεκτος της Ελβετίας, με βάση την λατινική), που είναι fanadur, από την λέξη fanar που σημαίνει «μαζεύω το σανό».

Ακόμα και πιο βόρεια, στην Φινλανδία, τόσο το επίσημο όνομα του Ιουλίου (heinäkuu), όσο και κάποιες ονομασίες του σε διαλέκτους της χώρας (πχ. Heinykuu, heinku, suoidnemánnu) σημαίνουν «μήνας του σανού».

Τέλος, στην τουρκική γλώσσα ο Ιούλιος είναι temmuz, όνομα που προέρχεται από τον Σουμέριο θεό της τροφής και της βλάστησης, τον Tammuz.

Επιστρέφοντας στα Βαλκάνια, στην γειτονική Αλβανία ο μήνας είναι korrik, από την λέξη korr που σημαίνει «θερισμός». Το ίδιος και στα βάσκικα, όπου uztail σημαίνει μήνας του θερισμού.

*Το «Καίσαρας» πρόκειται για αυτοκρατορικό τίτλο, ωστόσο στην περίπτωση του Ιουλίου Καίσαρα, ήταν το επώνυμό του. Η αλλαγή στην σημασία –από οικογενειακό όνομα σε τίτλο- υιοθετήθηκε πολύ μετά τον θάνατό του.

Ο Ιούλιος Καίσαρας υπήρξε στρατηγός και πολιτικός, με σημαίνοντα ρόλο στην μετατροπή της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας σε Αυτοκρατορία.  Ο Αύγουστος (Οκταβιανός Αύγουστος) υπήρξε ο πρώτος Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από το 27 π.Χ ως το 14 μ.Χ.

Ο πίνακας του εξωφύλλου είναι το «Σιταροχώραφο με Κοράκια» του Βίνσεντ βαν Γκογκ (1890).