Άρθρο του Politico και του Ilke Adam για τις δράσεις της ΕΕ κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων.
Ο Ilke Adam είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Vrije Universiteit Brussels και συν-διευθυντής του BIRMM (Διεπιστημονικό Κέντρο Ερευνών για τη Μετανάστευση και τις Μειονότητες).
Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε για πρώτη φορά νομοθεσία κατά του ρατσισμού το 2000, οι ακτιβιστές στην Ευρώπη αναθάρρησαν, θεωρώντας το ως ένα σημαντικό βήμα προόδου.
Δύο δεκαετίες αργότερα, βασιλεύει η απογοήτευση.
Η Οδηγία για την ισότητα των φυλών, η οποία υποχρεώνει τα κράτη να υιοθετήσουν νομοθεσίες που απαγορεύουν τις φυλετικές διακρίσεις και να δημιουργήσουν φορείς ισότητας για την υποστήριξη των θυμάτων τέτοιων διακρίσεων, δεν εφαρμόζεται επαρκώς. Οι περιπτώσεις φυλετικών διακρίσεων καταγράφονται σπάνια και οι φορείς ισότητας, όπου υπάρχουν, δεν δείχνουν τα δόντια τους.
Το πρόβλημα, εν τω μεταξύ, εξακολουθεί να υπάρχει.
Αντιθέτως, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης προειδοποιούν για την αύξηση των φυλετικών διακρίσεων και της βίας. Η έκρηξη των διαμαρτυριών του Black Lives Matter του περασμένου καλοκαιριού ήταν ένα σαφές σημάδι ότι η δουλειά που κάνει η Ευρώπη έχει μείνει στη μέση και οι τρέχουσες πολιτικές της ΕΕ κατά των διακρίσεων χρειάζονται επειγόντως μια αλλαγή.
Στην πρώτη σύνοδο κορυφής κατά του ρατσισμού, που έλαβε χώρα την Παρασκευή 19 Μαρτίου, η ΕΕ είχε την ευκαιρία να δείξει ότι έχει δεσμευτεί να ανταποκριθεί στις θεμελιώδεις αξίες της για την ισότητα και τη μη διάκριση.
Ορισμένοι είναι πιθανό να υποστηρίξουν ότι η ΕΕ πρέπει απλώς να αντιμετωπίσει τις συνεχιζόμενες ανισότητες εφαρμόζοντας καλύτερα τις ήδη υπάρχουσες ντιρεκτίβες για την ισότητα των φυλών. Άλλοι θα πουν ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στην επιβολή του νόμου, στηρίζοντας τους φορείς ισότητας στο έργο τους, την προώθηση στρατηγικών διαφορών και την έναρξη διαδικασιών επί παραβάσει κατά των κρατών μελών που δεν εφαρμόζουν τα μέτρα.
Αλλά το να κάνεις το ίδιο πράγμα, απλά λίγο καλύτερα, δεν θα αλλάξει ουσιαστικά την κατάσταση. Αυτό που χρειάζεται είναι μάλλον μια ριζική επανεξέταση του τρόπου αντιμετώπισης του ζητήματος.
Πρέπει να ακούσουμε τα αιτήματα των αντιρατσιστικών οργανώσεων και να λάβουμε περισσότερο υπόψη το πώς λειτουργεί ο ρατσισμός στην Ευρώπη.
Η οδηγία για την ισότητα των φυλών βασίζεται σε ένα μοντέλο επιβολής ατομικών δικαιωμάτων, στο οποίο τα θύματα διακρίσεων πρέπει να υποβάλουν καταγγελία που μπορεί να προσαχθεί στο δικαστήριο.
Ερευνητές και ακτιβιστές έχουν προειδοποιήσει εδώ και πολύ καιρό ότι τέτοιες ατομικιστικές προσεγγίσεις στο ρατσισμό και τις διακρίσεις είναι απλώς μια γάζα σε ένα βαθύ τραύμα. Ο συστηματικός διαχωρισμός των παιδιών Ρομά στα σχολεία ή η διαρθρωμένη διάκριση που αποδεικνύεται σε εθνικές και φυλετικές ανισότητες στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγεία και τη στέγαση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με αυτήν τη μέθοδο.
Η νομοθεσία της ΕΕ αντικατοπτρίζει μια κοινή παρανόηση του ρατσισμού και των διακρίσεων ως κάτι κακό που γίνεται από άτομα και πρέπει να τιμωρείται σε αυτό το επίπεδο – παρά ένα σύστημα που πηγάζει από την ιστορία της δουλείας και του αποικιακού ιμπεριαλισμού, του οποίου οι κληρονομίες εξακολουθούν να δημιουργούν ανισότητες μέχρι σήμερα.
Μέχρι τη δημοσίευση του προτεινόμενου Προγράμματος Δράσης κατά του Ρατσισμού της ΕΕ τον Σεπτέμβριο, όλα τα έγγραφα ευρωπαϊκής πολιτικής αναφέρονταν στον Ναζισμό ως την απόλυτη έκφραση του ρατσισμού. Δεν υπήρχε καμία αναφορά στο παρελθόν της Ευρώπης της δουλείας και του αποικισμού.
Αν και βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, το νέο σχέδιο δράσης προσφέρει ελπίδες στους ακτιβιστές κατά του ρατσισμού. Τέλος, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναγνωρίζουν την ύπαρξη του θεσμικού και διαρθρωτικού ρατσισμού και εκφράζουν την αίσθηση της δέσμευσής τους για την αντιμετώπισή του.
Το σχέδιο καθορίζει πολιτικές πρόληψης για την αντιμετώπιση του θεσμικού ρατσισμού και υποστηρίζει οικονομικά τις εθνικές πολιτικές δράσης. Ζητεί τη συλλογή υγιών δεδομένων σχετικά με τη φυλή και την εθνικότητα για την καλύτερη αντιμετώπιση των διακρίσεων. Περιλαμβάνει επίσης δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της «λευκότητας» των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Όπως υποστηρίζεται από το ENAR, το Equinox και περισσότερους από 80 άλλους οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών, η επιτυχία της εφαρμογής αυτού του σχεδίου δράσης θα εξαρτηθεί από τη «συνεχή και ουσιαστική συμμετοχή» όσων επηρεάζονται άμεσα από τον ρατσισμό.
Το σχέδιο δράσης – που εξακολουθεί να είναι μόνο ένα σύνολο προτάσεων που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή – θα χρειαστεί επίσης τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της προεδρίας της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων. Και εκεί είναι ο κίνδυνος.
Οι περισσότεροι μπορούν να συμφωνήσουν, ειδικά όταν βρίσκονται υπό πίεση – όπως ακριβώς έγινε και μετά τις παγκόσμιες διαμαρτυρίες του Black Lives Matter το περασμένο καλοκαίρι – αλλά όταν έρθει η ώρα για έργα, τότε πρέπει να γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια για να κατανοήσουν καλύτερα τις βασικές αιτίες του ρατσισμού στην Ευρώπη.
Η ΕΕ είναι ήδη δεκαετίες πίσω στη νομοθεσία της για την ισότητα. Ίσως ήρθε η ώρα να καλυφθεί το χαμένο έδαφος.