«Εσύ (πού) θα κάνεις διακοπές φέτος;»

Γράφει η Όλγα Κουρνιώτη

Σύμφωνα με τον Marc Creamer¹, διευθυντή και καθηγητή στο Αυστραλιανό Κέντρο Υγείας Μετατραυματικού Στρες «Η διαταραχή μετατραυματικού στρες προκαλείται από ένα ψυχολογικά τραυματικό γεγονός, που περιλαμβάνει είτε έναν πραγματικό ή απειλούμενο θάνατο είτε έναν σοβαρό τραυματισμό του πάσχοντος ή άλλων. Αυτού του είδους τα γεγονότα καλούνται “κρίσεις” και τα βιώνει κάποιος μόνος ή σε ομάδα. Ένα βίαιο προσωπικό συμβάν όπως ο βιασμός, η ληστεία, το τροχαίο ατύχημα, ο πόλεμος, ένα εργατικό ατύχημα, οι φυσικές καταστροφές όπως ένας σεισμός ή μία πλημμύρα, αποτελούν “κρίσεις” που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το να δεις κάποιον να πληγώνεται ή να πεθαίνει ή να πληροφορείσαι ότι ένας στενός φίλος ή ένα μέλος της οικογένειας βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο μπορεί να προκαλέσει τη διαταραχή Μετατραυματικού στρες.»²

Στις ήδη υπάρχουσες ‘κρίσεις’ οι επιστήμονες ερευνούν, αν μπορεί πλέον να προστεθεί και η πανδημία COVID-19 ως μια νέα ‘κρίση’ που μπορεί να προκαλέσει μετρατραυματικό στρες. Με βάση τη μελέτη ψυχολόγων του Πανεπιστημίου Φλίντερς στην Αυστραλία η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «PLoS ONE»ᵌ και βασίστηκε στις online απαντήσεις 1.040 ατόμων από πέντε χώρες του δυτικού κόσμου (Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Καναδάς, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο), έδειξε ότι ένα ποσοστό των συμμετεχόντων, άνω του 13%, εμφάνιζε συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες, σε επίπεδα που έκριναν απαραίτητη την κλινική διάγνωση. Παράλληλα, άλλοι επιστήμονες ερευνούν ήδη αν μπορούν να οριστούν ως νέες ψυχικές διαταραχές οι ‘Covid Stress Syndrome’⁴ και ‘Covid Phobia’ ⁵ .

Στη δική μου κουρασμένη φαντασία – που βρίσκεται κάπου μεταξύ τριτοτέταρτης βαθυκόκκινης καραντίνας και εγγαστρίμυθου μετατραυματικού στρες που βιώνει παγκόσμια ο πληθυσμός εξαιτίας μιας παρατεταμένης πανδημίας που όλα δείχνουν να μην έχει τέλος – οι κυβερνήτες των χωρών σε συνεργασία με την Google, με στόχο να αποσυμφορήσουν ψυχικά τους πολίτες τους, προσφέρουν δωρεάν διακοπές διαρκείας σε ιδανικούς προορισμούς που έχουν επιλεγεί για τον καθένα χωριστά με βάση τις αναζητήσεις τους στο διαδίκτυο.

Και μετά δεν χρειάζεται να ξυπνήσω. Απλά να ακούσω έναν ήχο ειδοποίησης στο κινητό, να δω στην οθόνη το mail που έχει στείλει ο εργοδότης μου εκτός ωραρίου, να ακούσω τα νέα ημίμετρα επιμήκυνσης της καραντίνας στο δελτίο ειδήσεων, να στείλω μήνυμα στο ΓΓΠΠ (Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας), να φορέσω τη μάσκα μου, να βγω την ιδρυματοποιημένη βόλτα μου σε ακτίνα δύο χιλιομέτρων.

Κάπως έτσι, και ζώντας ακόμα σε συνθήκες περιορισμένης ελευθερίας – ίσης με τα τετραγωνικά του σπιτιού που κατοικεί ο καθένας και τις επιλογές περιπάτου που προσφέρει η εκάστοτε γειτονιά – « η κυβέρνηση φιλοδοξεί, εφόσον το επιτρέψουν τα επιδημιολογικά δεδομένα, να ανοίξει τις τουριστικές πύλες της χώρας στις 14 Μαΐου» ⁶ προβάλλοντας και ένα άκρως δελεαστικό, απελευθερωτικό και συνάμα δροσιστικό διαφημιστικό σποτ, μια μοντέρνα Σειρήνα που σε καλεί να την ακολουθήσεις φωνάζοντάς σου « All you want is Greece»⁷.

Στον φανταστικό κόσμο της διαφήμισης που κάνει επίκληση στο συναίσθημα κανείς από τους ήρωες δεν φοράει μάσκα, δεν χρησιμοποιεί αντισηπτικό, δεν στέλνει μήνυμα μετακίνησης, είναι ένα καλοκαίρι σαν μαλακό φρέσκο παγωτό μηχανής, ανάλαφρο και στριφογυριστό, όλα δείχνουν ξέγνοιαστα, όπως ήταν πριν την πανδημία, είναι όλοι χαρούμενοι, χορεύουν αγκαλιασμένοι, τρώνε από τα ίδια πιάτα και μου μιλάνε στον ενικό.

Με προσκαλεί με τη δύναμη της εικόνας σε συνδυασμό με τη χρήση προστακτικής σε δεύτερο ενικό πρόσωπο, χρησιμοποιεί άμεσο λόγο, μου προκαλεί οικειότητα, τα πρόσωπα που βλέπω γίνονται φίλοι μου, έχω ήδη πάει διακοπές, ακούω τον ήχο των κυμάτων, βουτάω σε γάργαρα νερά και σε χωριάτικες σαλάτες, πίνω ούζο, καίω τις πατούσες μου στη φλεγόμενη άμμο, πασαλείβω το σώμα μου με ενυδατική κρέμα για να ξεγελάσω το πρώτο κάψιμο.

Στον ρεαλιστικό κόσμο του marketing « η συναισθηματική αντίδραση που προκαλεί μια διαφήμιση είναι πολύ σημαντικότερη από αυτό καθαυτό το περιεχόμενο της διαφήμισης»⁸. Σύμφωνα με την Ψυχολογία της Διαφήμισης ⁹ ορίζονται δύο μορφές συναισθηματικής ανταπόκρισης. «Η πρώτη βασίζεται στην ενσυναίσθηση και παρατηρείται όταν ένα άτομο αισθάνεται οικειότητα με ένα εμπορικό σήμα, αφότου έρθει σε επαφή με μία διαφήμιση [..] και η δεύτερη μορφή σχετίζεται με τη δημιουργικότητα κάτι που επιτυγχάνεται όταν μία διαφήμιση προσδίδει στο brand τα στοιχεία του ευφάνταστου και του διασκεδαστικού», χρησιμοποιώντας στο βέλτιστο τα απαραίτητα «καρότα», αυτά του ήχου, της εικόνας, της ποιότητας και της αφήγησης.

Στην πραγματική ζωή, στο άκρως ορθολογικό σποτ στο οποίο πρωταγωνιστούν εκατομμύρια άνθρωποι σχεδόν έναν χρόνο τώρα, και που η πλειοψηφία αυτών είτε «ζει» για να δουλεύει είτε «ζει» για να πληρώνει πάγια έξοδα καθώς βρίσκεται σε αναστολή εργασίας είτε δεν εργάζεται, μια τέτοια διαφήμιση ενδεχομένως να προκαλέσει αμηχανία και ματαίωση. Στην καλύτερη των περιπτώσεων μπορεί να προκαλέσει αναμνηστικά συναισθήματα μιας πρότερης ζωής που δεν χρειαζόταν να μπει σε εισαγωγικά και στη χειρότερη περίπτωση να δημιουργήσει ένα νέο είδος τουρισμού… αυτό του τηλετουρισμού.

¹ Mark Creamer
² Διαταραχή μετατραυματικού στρες
ᵌ Why the COVID-19 pandemic is a traumatic stressor?
⁴ Covid Stress Syndrome
⁵ Covid Phobia
⁶ Το στοίχημα του τουρισμού ξεκινάει τον Μάιο CNN
⁷ All you want is Greece official ad
⁸ Πώς χρησιμοποιούν οι εταιρείες τα συναισθήματα
⁹ Ψυχολογία της διαφήμισης
⁹ Sensory Marketing