Μία, όχι και τόσο ευχάριστη, είδηση στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο (που συνειδητοποίησα γρήγορα ότι δεν επρόκειτο για ένα από τα γνωστά ανέκδοτα που περιίπτανται του κυβερνοχώρου), αυθόρμητα με έκανε να ψιθυρίσω τον γνωστό στίχο του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή «Υπεροψίαν και μέθη θα είχεν ο Δαρείος».
Μία ανακοίνωση του Υπουργείου Ανάπτυξης της χώρας μας * μας πληροφορούσε ότι: «…Στo πλαίσιο της κατάργησης ή της συγχώνευσης φορέων του Δημοσίου και ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, που αποφάσισε η Κυβέρνηση, σε ό,τι αφορά τους εποπτευόμενους από το ΥΠΑΝ φορείς, καταργούνται 3 φορείς, συγχωνεύονται άλλοι 19 σε 8, περιορίζονται τα Διοικητικά Συμβούλια από 22 σε 8 και μειώνεται ο αριθμός των μελών των ΔΣ από 192 σε 66». Κάτω όμως από αυτόν τον βαρετό γραφειοκρατικό πρόλογο κρυβόταν μια πληροφορία που όντως πρέπει να είχε εκείνη τη στιγμή υπερβολική «μέθη και υπεροψίαν» ο κρατικός Δαρείος. Ή αυτό, ή ήταν ανιστόρητος ο κρατικός Δαρείος όταν πρότεινε, ανάμεσα στις γραφειοκρατικές και τεχνοκρατικές του εισηγήσεις, να κλείσει (υπό μορφή συγχώνευσης και μετακίνησης) δύο ιστορικά Κέντρα Βιολογικής Έρευνας της Αθήνας: αυτό του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και του Τμήματος Βιολογίας του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ».
Ευτύχησα, τα όποια, λίγα, δημιουργικά χρόνια πέρασα στην Ελλάδα, να εκπαιδευτώ σ΄ αυτά τα ιστορικά Ιδρύματα. Και σαν κι εμένα μια σωρεία ερευνητών που κοσμούν τα πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, βιομηχανίες ή κρατικούς οργανισμούς της χώρας μας ή και του εξωτερικού. Εκεί έμαθα και μάθαμε τι σημαίνει πρωτότυπη έρευνα. Το «θέσφατο» της πανεπιστημιακής έδρας (ιδίως σε προηγούμενες δεκαετίες) προσπαθούσε να δημιουργήσει πειθήνια, υπάκουα και χωρίς ερωτήματα (πίστευε και μη ερεύνα) ανθρωπάκια. Όσοι τύχαμε υποτροφιών ή οποιασδήποτε μορφής συνεργασίας μ’ αυτά τα ιδρύματα κερδίζαμε (έστω και σε εποχές κοινωνικά και πολιτικά στενάχωρες) έναν πόντο ελευθερίας. Οι ελευθερίες κερδίζονται με το ερώτημα, την αναζήτηση, την ανησυχία…και φυσικά… με τον αγώνα. Και ο αγώνας δεν είναι μόνον η διαδήλωση, η πέτρα ή το γκαζάκι. Είναι η τάση της κατάκτησης της γνώσης σε έναν τομέα. Αν, προσωπικά, έχω μία σταθερά, που διδάσκω στα πανεπιστήμια από το 1975 που πάτησα για πρώτη φορά την πανεπιστημιακή έδρα, είναι το τρίπτυχο: «Γνώση, Θέση και Πράξη». Αν κατακτήσεις ένα μέρος της γνώσης σε έναν τομέα (και αυτό μόνο με την έρευνα και τη διαλεκτική μπορείς να το κάνεις) παίρνεις μια διαλεκτική (ποτέ δογματική) θέση απέναντι στο γνωστικό σου αντικείμενο και φυσικά πράττεις και λειτουργείς κατά συνείδηση κτίζοντας το ήθος και την ηθική αυτού του τομέα της επιστήμης.
Φυτώριο ερευνητών το ΕΙΕ και ο «Δημόκριτος». Εκεί είδαμε τι σημαίνει εργαστήριο και βιβλιοθήκη, εκεί είδαμε τι σημαίνει παρατηρώ, αναλύω, συγκρίνω, περιγράφω, συνεργάζομαι, καταργώ τα δόγματα, κερδίζω τους βαθμούς ελευθερίας μου, γίνομαι κοινωνός της παγκόσμιας κοινότητας ερευνητών και επικοινωνώ πέρα από τα τοπογραφικά μου σύνορα, πέρα από τα στενά συντεχνιακά μου σύνορα. Εκεί μάθαμε τι σημαίνει ξενυχτώ μέχρι να λύσω έναν ερευνητικό γρίφο, δουλεύω με ψίχουλα για να έχω την ευχαρίστηση του βαθμού ελευθερίας, ικανοποιούμαι με το ελάχιστο πετραδάκι γνώσης που καταθέτω στην παγκόσμια κοινότητα για να κτιστεί το αέναο οικοδόμημα της γνώσης…
Λυπάμαι που αυτές οι διοικητικές προτάσεις προέρχονται από τον Υπουργό Ανάπτυξης κ. Χατζηδάκη που είχε τόσο πλούσια σε εμπειρίες θητεία, εδώ στις Βρυξέλλες, στο Ευρωκοινοβούλιο. Δεν θα βρήκε, φαίνεται, την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον ομόλογό του (και του ιδίου κόμματος) Ευρωβουλευτή κ. Τρακατέλλη, ομότιμου καθηγητή Βιοχημείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για την αξία των Βιολογικών Επιστημών. Δεν θα βρήκε ο κ. Υπουργός, όταν ήταν εδώ στις Βρυξέλλες, καιρό, να διαβάσει τα διάφορα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ότι η Βιολογία και η Βιοτεχνολογία θεωρούνται οι Επιστήμες του 21ου αιώνα. Σ’ αυτές λοιπόν τις σημαντικές, για την Βιολογία, εποχές, κλείνουν τα ιστορικά τμήματα Βιολογίας του ΕΙΕ και του Δημοκρίτου. Έχει συνειδητοποιήσει ο κ. Υπουργός και οι κύριοι σύμβουλοί του, ότι η Βιολογική έρευνα είναι η βάση της Ιατρικής και των θεμάτων υγείας γενικότερα, είναι η βάση της γεωπονικής επιστήμης με τη φυτική παραγωγή και την κτηνοτροφία, είναι η βάση της ασφάλειας και επάρκειας των τροφίμων, είναι η βάση της οικολογίας, της ισορροπίας και της αειφορίας του περιβάλλοντος, είναι η βάση των νέων, φιλικών στο περιβάλλον, ουσιών και υλικών, είναι η βάση της βιοενέργειας και των βιοκαυσίμων…; Και καλά όλα αυτά… ίσως να θεωρεί το ΥΠΑΝ ότι αυτήν την τεχνογνωσία θα την αγοράσουμε πιο φτηνά από τις ΗΠΑ ή την…Κίνα… Δεν τον πληροφόρησαν όμως οι σύμβουλοί του, ότι η Βιολογική έρευνα με τη σύγχρονη βιοχημεία, και μοριακή ανάλυση προσεγγίζει τα μεγάλα ερωτήματα της Εξέλιξης. ; Δηλαδή, ένα βήμα κατά του σκοταδισμού και της προκατάληψης,; Ένα βήμα προς την αυτογνωσία μας. ;
Κάθε φορά που κλείνει ένα ίδρυμα της γνώσης, της έρευνας και του πολιτισμού είναι πολλά βήματα προς την παρακμή, τον σκοταδισμό και την έλλειψη ελεύθερης διανόησης. Άραγε, τόσην Μέθη και Υπεροψίαν είχε ο δικός μας Δαρείος ώστε να μη βλέπει την επέλαση των «Βαρβάρων»;