Γράφει ο Αριστείδης Λαυρέντζος
Μια παράσταση-στολίδι του θεάτρου ήταν αυτή που παρακολουθήσαμε το Σαββατοκύριακο και Παρασκευή, στο θέατρο Marni των Βρυξελλών, από το θίασο του Λυκείου Ελληνίδων Βρυξελλών, σε σκηνοθεσία Γιάννη Οικονομίδη και Μαρίας Καραχάλιου. Στολίδι τέχνης και στολίδι ψυχής. Τα δέντρα πεθαίνουν όρθια – ο τίτλος του εκλεκτού Ισπανού συγγραφέα, που έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του εξόριστος στην Αργεντινή, μετά την άνοδο του Φράνκο. Ή μάλλον δεν πεθαίνουν τέτοια δέντρα, όπως η γιαγιά Ευγενία που την ενσάρκωσε υποδειγματικά η Μαρία Χούλη, σκορπίζοντας χειμάρρους συγκίνησης. «Ένα τέτοιο ρόλο χρειαζόσουν, Μαρία», της είπα το Σάββατο βράδυ στο δείπνο που οργάνωσε το Λύκειο Ελληνίδων και ποίκιλε με υπέροχα εδέσματα και ατμόσφαιρα το εστιατόριο Στροφιλιά. Η Μαρία ξεκίνησε με δυο μικρούς ρόλους στους οποίους διακρίθηκε στο Βυσσινόκηπο του Τσέχωφ που ανέβασα και σκηνοθέτησα το 2010 (δεν υπάρχουν μικροί ρόλοι, υπάρχουν μόνο μικροί ηθοποιοί). Στη συνέχεια διακρίθηκε στο ρόλο της Αγγλίδας συζύγου στην υπέροχη Χυλόπιτά μας του Φεντώ το 2011 και επειδή δεν είχα ρόλο που να ανταποκρίνεται στις φιλοδοξίες της, ούτε μπορούσα να παραγκωνίσω μια πρωταγωνίστρια της εποχής εκείνης στο ΘΕΣΠΙ, ο θεός του θεάτρου Διόνυσος την έστρεψε προς το θίασο του Λυκείου Ελληνίδων όπου την απολαύσαμε στην αξέχαστη Μικρή μας πόλη του Θόρντον Ουάιλντερ, και σε άλλα έργα. Όμως η καταξίωσή της σε κορυφαίο ρόλο ήρθε σε τούτη την παράσταση. Μπράβο, Μαρία!
Η παράσταση έδωσε και άλλες υπέροχες παρουσίες στη σκηνή. Άλλωστε, υπέροχες παρουσίες ήταν το σύνολο των ηθοποιών και των καλλιτεχνικών συντελεστών. Για λόγους έκτασης, θα αναφέρω μόνο μερικούς επώνυμα, και σε τυχαία σειρά – τους υπόλοιπους θα τους βρείτε στο καλαίσθητο και ποιοτικό -όπως πάντα στον θίασο αυτόν- πρόγραμμα της παράστασης. Και θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι το παρόν άρθρο δεν πρέπει να εκληφθεί ως θεατρική κριτική, διότι δεοντολογικά ως θιασάρχης και σκηνοθέτης εδώ και είκοσι χρόνια, και ηθοποιός εδώ και 35 χρόνια, δεν έχω το δικαίωμα να κρίνω τους συναδέλφους μου. Πηγαίνω στις παραστάσεις τους για να τους απολαύσω.
Μιλώ λοιπόν ως απλός θεατής που μερικές φορές δεν μπορώ να αντισταθώ στην εσωτερική ώθηση, να γράψω κάτι μετά από μια παράσταση. Κάθε αντίλογος είναι όχι μόνο δεκτός αλλά και ευπρόσδεκτος και κάθε σχόλιο σαν το αποψινό δικό μου μπορεί να είναι υποκειμενικό, με την έννοια ότι προέρχεται από ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά πόσοι μπορούν να διαψεύσουν την έντονη χαρά στα πρόσωπα και στα σχόλια των θεατών μετά από την παρούσα παράσταση, και το άγγιγμα ψυχών που μας δημιούργησε;
Αν λοιπόν το θέατρο είναι και πρέπει να είναι πάνω απ’ όλα ευχαρίστηση και άγγιγμα των ανθρώπων μεταξύ τους, τότε, Γιάννη και Μαρία, και όλη η χθεσινή ομάδα, σημαδέψατε και πετύχατε σωστά! Αγγίξατε τις καρδιές μας.
Τι λόγια να βρω να πω για τον εξαίρετο Γιάννη Ρόδιο στο ρόλο του Διευθυντή δόκτορα Άριελ; Ερμηνεία φωτεινή, σε μια τέλεια ισορροπία λάμψης και μέτρου. Καλή συνέχεια, αγαπητέ Γιάννη, για τη δική σου απόλαυση, για τη δική μας και για τη δόξα του θεάτρου. Ο Ηλίας Ξυδιάς, στους δύο ρόλους που έπαιξε (Αρλεκίνος, Μαυρίκιος), αντιπροσώπευσε κυρίως αυτό που ήταν απαραίτητο σε μια παράσταση με ισχυρές συγκινήσεις: το κωμικό στοιχείο. Το ωραίο κωμικό στοιχείο. Αυτό δεν τον εμπόδισε να υποστηρίξει άνετα τη σοβαρή πλευρά του ρόλου του ως Μαυρίκιος, αντίθετα, νομίζω, τον πλούτισε. Και αναφέρω μαζί του – επειδή αποτελούσαν ζευγάρι στη σκηνή, τι υπέροχο ζευγάρι! – τη Μελίνα Στρούγγη. Η Μελίνα είχε ξεκινήσει δειλά το 2016 στο έργο «Η τρίτη όψη του νομίσματος» του Δήμου Αγγελούση, ο οποίος ήταν δίπλα μου χθες βράδυ, και από το έργο εκείνο και μετά κάνει και δικές του παραστάσεις – η επόμενη τον προσεχή Ιούνιο. Ο ρόλος της Μελίνας το 2016 ήταν ελάχιστος. Διαβλέποντας το ταλέντο και την ψυχική της δύναμη, ζήτησα από το Δήμο και αποδέχθηκε ευχαρίστως να προσθέσει εμβόλιμη σκηνή στην τελευταία πράξη, ώστε να φανεί περισσότερο η νέα ηθοποιός και να προστεθεί κι ένα νέο στοιχείο στο έργο του. Την επόμενη χρονιά, της εμπιστεύθηκα το ρόλο της Κόμισσας στη «Δωδέκατη Νύχτα» του Σαίξπηρ, όπου και διακρίθηκε, και πέρυσι έλαμψε στο ρόλο της Κυρίας Τσήβλυ στον «Ιδανικό Σύζυγο» του Όσκαρ Ουάιλντ, πάλι με το ΘΕΣΠΙ. Χάρηκα λοιπόν ιδιαίτερα, όταν η σκηνοθέτις Μαρία Καραχάλιου μου ζήτησε να παίξει η Μελίνα στο έργο που είδαμε χθες. Αυτή η μετακίνηση και ο τρόπος που έγινε δείχνουν νομίζω πολλά: πρώτον, ότι επιβεβαιώνουμε στην πράξη πόσο πιστεύουμε στη συνεργασία των θιάσων, και δεύτερον με πόση δεοντολογία η σκηνοθέτις από τη μια πλευρά και η ηθοποιός από την άλλη θεώρησαν καθήκον τους όχι μόνο να με ενημερώσουν εκ των προτέρων, ως σκηνοθέτη που είμαι περήφανος που ανέδειξα τη Μελίνα, αλλά και να ζητήσουν την άδειά μου. Επανερχόμαστε στο χθεσινό ρόλο. Η Μελίνα έχει μεγάλη γκάμα: από το σπαραξικάρδιο δάκρυ μέχρι την ψυχική δύναμη στην οποία τίποτε δεν μπορεί να αντισταθεί, και από τις ατάκες τραγωδού μέχρι τις πιο κωμικές – βάζοντας πάντα αυτό που μετράει στο θέατρο, ήτοι τις πιο λεπτές αποχρώσεις, τις οποίες ψάχνει ακούραστα και εις βάθος, με επισταμένη έρευνα σε βιβλιογραφία και σκηνική πράξη. Κλείνω περί Μαυρίκιου και Μελίνας με τα τρία φιλιά, και ιδιαίτερα το αποκορύφωμα, το τρίτο. Όπως πολύ ωραία τόνιζε στην πρόβα προχθές ο Δημήτρης Στασινόπουλος, στο δικό του έργο «Η Απόπειρα» που θα σκηνοθετήσει με το ΘΕΣΠΙ – πρώτη σκηνοθεσία του Δημήτρη, και του την εμπιστευθήκαμε ομόφωνα, θα παιχθεί στις Βρυξέλλες φέτος από 28-31 Μαΐου (σας περιμένουμε όλους!) – «ο θεατής δεν έρχεται στην παράσταση για να τον κοροϊδέψουμε»: όταν περιμένει αυτό το φιλί δυο ώρες (συνήθως το τέτοιο φιλί γίνεται προς το τέλος!) και δεν του το δώσουμε, όποιος είναι υπεύθυνος γι’ αυτό, εξαπατά το θεατή και προδίδει την παράσταση. Ούτε ψευτοηθικίστικες δικαιολογίες ούτε τίποτε, έστω και αν είναι ο Αρχιεπίσκοπος στο πρώτο κάθισμα – και προς τιμήν του ήταν πράγματι εκεί το Σάββατο βράδυ ο ορθόδοξος Αρχιεπίσκοπός μας Βελγίου, Κάτω Χωρών και Λουξεμβούργου Αθηναγόρας, συνοδευόμενος από τον Καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Ρόδιο και τη σύζυγό του – ευχαριστούμε, Σεβασμιώτατε. Μελίνα και Μαυρίκιε, μη σταματάτε στο δρόμο που χαράξατε μέχρι τώρα στο θέατρο.
Χρειαζόμαστε την αλήθεια σας, το χιούμορ σας, την ψυχική σας δύναμη και τη δροσιά σας.
Συνεχίζω με τον κακοποιό εγγονό του έργου, Δημήτρη Χλιβερό. Η δύναμη με την οποία έπαιξε το ρόλο ήταν απαραίτητη για να αναδείξει ακόμα περισσότερο τους παραπάνω: χρειάζεται πράγματι ένας σκληρός αντίπαλος για να είναι πιο ενδιαφέρων ο αγώνας. Και εδώ αρχίζει η αυτοκριτική μου: πόσοι από τους θεατές ξέρουν ότι ο Δημήτρης Χλιβερός είναι απόφοιτος της Σχολής του Εθνικού μας Θεάτρου; Είχα την τύχη να τον φέρω και αυτόν στο θέατρό μας του Βελγίου, το 2011, και τον ευχαριστώ και δημόσια για τη βοήθεια που μου έδωσε στο «Αλέξανδρος ο Μέγας» του Ρακίνα που ανέβασα στο θέατρο Scarabaeus, και για τη σημαντική βοήθεια στην κινησιολογία στη «Χυλόπιτα» του Φεντώ, που προανέφερα. Όμως για λόγους του ενός και του άλλου, που εκείνος και εγώ γνωρίζουμε, δεν είχε συνεχίσει έκτοτε ο Δημήτρης.
Μετά από σποραδικές προσωπικές συναντήσεις μας, ήταν για μένα η πιο ευχάριστη έκπληξη της βραδιάς να τον δω στη σκηνή σε τούτη την παράσταση. Συνάδελφοι των οχτώ ελληνικών θιάσων, του ΘΕΣΠΙ συμπεριλαμβανομένου, έχουμε στην πόλη μας έναν ηθοποιό του Εθνικού Θεάτρου που θέλει να παίξει μαζί μας με την ιδιότητα του ερασιτέχνη, του εραστή της τέχνης: καμιά χρονιά να μη μείνει πλέον έξω από τη σκηνή ο Δημήτρης Χλιβερός.
Ελένη Μαργαριτάκη, πολύ πειστική στο ρόλο της ως Γραμματέας-κλειδί της οργάνωσης που ήταν και ιδιαίτερα απαραίτητος στην αρχή του έργου. Ωραίο ζευγάρι με τη Γενοβέφα (Αλίκη Σίμου) που ήταν εξαιρετική ως η παλιά υπηρέτρια του σπιτιού. Ποιος θα πίστευε ότι η Ελένη έπαιζε για πρώτη φορά θέατρο; Συγχαρητήρια, Ελένη.
Και τελειώνω με τον last but not least, Νίκο Παναγιωταράκη στο ρόλο του Φερδινάνδου. Άνεση στην κίνηση, απόλυτο μέτρο στην εκφορά του λόγου, σιγουριά στη σκηνή, πλήρης απόδοση των σημαντικών ψυχολογικών αλλαγών που υφίσταται ο χαρακτήρας από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου. Θαυμάσιος!
Από τους καλλιτεχνικούς συντελεστές θα ξεχωρίσω τον ηχολήπτη-μουσικό Αλέξανδρο Γιάκα, με τον οποίο έχω συνεργασθεί επανειλημμένα στο ξεκίνημά του. Στην παράσταση τούτη, η μουσική έδενε ιδανικά με την εξέλιξη του έργου. Επίσης σημειώνω τα κοστούμια, πλούσια χωρίς να είναι υπερβολικά, τις εναλλαγές των φωτισμών και τους πολύ προσεγμένους υπέρτιτλους που ούτε κούραζαν το θεατή ούτε έπνιγαν τη σκηνή, και προβάλλονταν με το κατάλληλο χρώμα και μέγεθος γραμμάτων, το κατάλληλο χρώμα φόντου και μια ξεχωριστή καθαρότητα.
Πίσω από όλα αυτά βέβαια το ζευγάρι των επί ένα τέταρτο αιώνος πλέον ακούραστων και δοκιμασμένων εκλεκτών δημιουργών Γιάννη Οικονομίδη και Μαρίας Καραχάλιου, υποστηριζόμενων από το team υποδοχής του Λυκείου Ελληνίδων όπου εκτός από τα γνωστά αγαπητά πρόσωπα και την λαμπερή κυρία Τομαρά είχα τη χαρά να ξεχωρίσω την τόσο ευγενική και διακριτική παρουσία μιας Γενικής Διευθύντριας της Επιτροπής – συμπεριφορά- παράδειγμα για μάς και για τα υψηλόβαθμα στελέχη-συναδέλφους της.
Ευχαριστούμε θερμά, κυρία Βιβή Μίχου!
Η παράσταση αυτή έδωσε και ηχηρές απαντήσεις σε δυο απ’ τα ερωτήματα που απασχολούν τους θεατές και τους θιάσους: Πρώτον, ότι δεν είναι απαραίτητο να παίζουμε μόνο κωμωδίες, του στυλ μπουλβάρ, για να ευχαριστιέται ο θεατής. Φυσικά πρέπει να αποφεύγονται παραστάσεις που στέλνουν το θεατή άρρωστο στο σπίτι του – αυτό όμως πιστεύω ότι είναι κυρίως θέμα σκηνοθεσίας και όχι έργου. Ακόμα και οι μεγάλες τραγωδίες, αρχίζοντας από τις κλασικές των προγόνων μας, θα έπρεπε να παίζονται με τρόπο που να λυτρώνουν και όχι να αρρωσταίνουν το θεατή. Το δεύτερο θέμα αφορά το τολμηρό λεξιλόγιο (απεχθάνομαι τη λέξη «βωμολοχία»). Άλλοι ψάχνουν παραστάσεις με τολμηρό λεξιλόγιο για να «διασκεδάσουν πιο πολύ» – και οι μεταφραστές του Αριστοφάνη προσθέτουν άσχετα και άχρηστα δικά τους στο εύστοχα τολμηρό λεξιλόγιο του Αριστοφάνη – και άλλοι αποφεύγουν συστηματικά τις παραστάσεις με τολμηρό λεξιλόγιο, χαρακτηρίζοντάς τες ανήθικες. Φρονώ ότι το τολμηρό λεξιλόγιο έχει τη θέση του εκεί που ταιριάζει και αυτό αρκεί. Όποιος θέλει να το αποφύγει, απλά ας μην πάει στην αντίστοιχη παράσταση. Τα «Δέντρα πεθαίνουν όρθια» όμως μας απέδειξαν ότι το τολμηρό λεξιλόγιο μπορεί και να λείπει 100%, χωρίς αυτό να μειώνει σε τίποτε την ελκυστικότητα της παράστασης. Ευχαριστούμε, Μαρία και Γιάννη, για την επιλογή σας.
Θα κλείσω το άρθρο μου αναφερόμενος στη συνεργασία των θιάσων. Ένας ακόμη θίασος έδωσε το παρών το Σάββατο (και σίγουρα θα ήταν και άλλοι τις άλλες δύο βραδιές), στο πρόσωπο της Προέδρου του Ελληνικού Θεάτρου Βελγίου κυρίας Ελένης Καξερή. Απέναντί μου στο γιορταστικό τραπέζι μετά το τέλος της παράστασης η Ελένη, που εδώ και χρόνια δεν είχα βρει ρόλο να της δώσω σε ένα από τα πρώτα μου έργα του ΘΕΣΠΙ. Συγγνώμη, Ελένη! Όμως το μικρόβιο του θεάτρου ήταν μέσα της πολύ ισχυρό και έφτασε επάξια εκεί που βρίσκεται. Η συνεργασία των θιάσων που έφτασε στο αποκορύφωμά της μετά την υλοποίηση, από το σύνολο των θιάσων μας, από το 2017, της πρότασης του Τάσου Νυχά να γιορτάζουμε μαζί μια φορά το χρόνο την Παγκόσμια Ημέρα του Θεάτρου (27 Μαρτίου) έδωσε και δίνει τα αποτελέσματά της. Με έργα ο καθένας μας αποδεικνύει την πίστη του σε αυτή τη συνεργασία η οποία είναι πλέον μια αναντίστρεπτη ζωντανή πραγματικότητα, για το καλό όλων.
Φωτογραφίες: Νίκος Νυχάς/ΛΕΒ